Gwahaniaethu ar sail hil

Gwahaniaethu ar sail hil yw pan fyddwch yn cael eich trin yn wahanol oherwydd eich hil yn un o'r sefyllfaoedd a gwmpesir gan y Ddeddf Cydraddoldeb.

Gallai'r driniaeth fod yn weithred unwaith ac am byth neu o ganlyniad i reol neu bolisi yn seiliedig ar hil. Nid oes rhaid iddo fod yn fwriadol i fod yn anghyfreithlon.

Mae rhai amgylchiadau lle mae cael eich trin yn wahanol oherwydd hil yn gyfreithlon, ac esbonnir isod.

Mae Deddf Cydraddoldeb 2010 yn dweud na ddylid gwahaniaethu yn eich erbyn oherwydd eich hil.

Yn y Ddeddf Cydraddoldeb, gall hil olygu eich lliw, neu eich cenedligrwydd (gan gynnwys eich dinasyddiaeth). Gall hefyd olygu eich tarddiad ethnig neu genedlaethol, nad yw efallai yr un peth â'ch cenedligrwydd presennol. Er enghraifft, efallai bod gennych chi darddiad cenedlaethol Tsieineaidd a'ch bod yn byw ym Mhrydain gyda phasbort Prydeinig.

Mae hil hefyd yn cynnwys grwpiau ethnig a hiliol. Mae hyn yn golygu grŵp o bobl sydd i gyd yn rhannu'r un nodwedd warchodedig o ethnigrwydd neu hil.

Gall grŵp hiliol gynnwys dau neu fwy o grwpiau hiliol gwahanol, er enghraifft Prydeinwyr du, Asiaid Prydeinig, Sikhiaid Prydeinig, Iddewon Prydeinig, Sipsiwn Romani a Theithwyr Gwyddelig.

Efallai y gwahaniaethir yn eich erbyn oherwydd un neu fwy o agweddau ar eich hil, er enghraifft gallai pobl a anwyd ym Mhrydain i rieni o Jamaica gael eu gwahaniaethu oherwydd eu bod yn ddinasyddion Prydeinig, neu oherwydd eu tarddiad cenedlaethol Jamaicaidd.

Mae pedwar prif fath o wahaniaethu ar sail hil.

Gwahaniaethu uniongyrchol

Mae hyn yn digwydd pan fydd rhywun yn eich trin yn waeth na pherson arall mewn sefyllfa debyg oherwydd eich hil. Er enghraifft:

• pe na bai asiantaeth gosod tai yn gosod fflat i chi oherwydd eich hil, byddai hyn yn wahaniaethu uniongyrchol ar sail hil

Gwahaniaethu anuniongyrchol

Mae hyn yn digwydd pan fydd gan sefydliad bolisi neu ffordd benodol o weithio sy'n rhoi pobl o'ch grŵp hil dan anfantais. Er enghraifft:

• mae triniwr gwallt yn gwrthod cyflogi steilwyr sy’n gorchuddio eu gwallt eu hunain, byddai hyn yn rhoi unrhyw fenywod Mwslimaidd neu ddynion Sikhaidd sy’n gorchuddio eu gwalltiau o dan anfantais wrth wneud cais am swydd fel steilydd

Weithiau gellir caniatáu gwahaniaethu anuniongyrchol ar sail hil os yw'r sefydliad neu'r cyflogwr yn gallu dangos bod rheswm da dros y gwahaniaethu. Gelwir hyn yn gyfiawnhad gwrthrychol. Er enghraifft:

• mae ceisiwr lloches o Somalia yn ceisio agor cyfrif banc ond mae’r banc yn datgan er mwyn bod yn gymwys mae angen i chi fod wedi bod yn byw yn y DU am 12 mis a bod â chyfeiriad parhaol. Nid yw'r dyn o Somalia yn gallu agor cyfrif banc. Byddai angen i'r banc brofi bod ei bolisi yn angenrheidiol am resymau busnes (megis atal twyll) ac nad oedd dewis ymarferol arall.

Aflonyddu

Mae aflonyddu yn digwydd pan fydd rhywun yn gwneud i chi deimlo'ch bychanu, tramgwyddo neu ddiraddio. Er enghraifft:

• dyn ifanc Asiaidd Prydeinig yn y gwaith yn cael ei alw'n enw hiliol o hyd gan gydweithwyr. Mae ei gydweithwyr yn dweud mai tynnu coes yn unig ydyw, ond mae'r gweithiwr yn cael ei sarhau a'i droseddu ganddo

Ni ellir byth gyfiawnhau aflonyddu. Fodd bynnag, os gall sefydliad neu gyflogwr ddangos iddo wneud popeth o fewn ei allu i atal pobl sy’n gweithio iddo rhag ymddwyn felly, ni fyddwch yn gallu gwneud hawliad am aflonyddu yn ei erbyn, er y gallech wneud hawliad yn erbyn yr aflonyddwr.

Erledigaeth

Dyma pryd y cewch eich trin yn wael oherwydd eich bod wedi gwneud cwyn am wahaniaethu ar sail hil o dan y Ddeddf Cydraddoldeb. Gall ddigwydd hefyd os ydych yn cefnogi rhywun sydd wedi gwneud cwyn am wahaniaethu ar sail hil. Er enghraifft:

• mae'r dyn ifanc yn yr enghraifft uchod am wneud cwyn ffurfiol am ei driniaeth. Mae ei reolwr yn bygwth ei ddiswyddo oni bai ei fod yn gollwng y gŵyn

Gall gwahaniaeth mewn triniaeth fod yn gyfreithlon mewn sefyllfaoedd cyflogaeth os:

• mae perthyn i hil arbennig yn hanfodol ar gyfer y swydd. Gelwir hyn yn ofyniad galwedigaethol. Er enghraifft, mae sefydliad am recriwtio gweithiwr cymorth ar gyfer gwasanaeth cynghori trais domestig i fenywod o Dde Asia. Gall y sefydliad ddweud mai dim ond rhywun o darddiad De Asia y mae am ei gyflogi
• mae sefydliad yn cymryd camau cadarnhaol i annog neu ddatblygu pobl mewn grŵp hiliol sydd heb gynrychiolaeth ddigonol neu dan anfantais mewn rôl neu weithgaredd. Er enghraifft, prin y bydd darlledwr yn cael unrhyw ymgeiswyr ar gyfer ei raglen recriwtio graddedigion gan ymgeiswyr Du Caribïaidd. Mae'n sefydlu rhaglen profiad gwaith a mentora ar gyfer myfyrwyr Du Caribïaidd i'w hannog i ymuno â'r diwydiant