Y Ddeddf Hawliau Dynol

Mae Deddf Hawliau Dynol 1998 yn nodi’r hawliau a’r rhyddid sylfaenol y mae gan bawb yn y DU hawl iddynt. Mae’n ymgorffori’r hawliau a nodir yn y Confensiwn Ewropeaidd ar Hawliau Dynol (ECHR) i gyfraith ddomestig Prydain. Daeth y Ddeddf Hawliau Dynol i rym yn y DU ym mis Hydref 2000.

Mae'r Ddeddf yn nodi eich hawliau dynol mewn cyfres o 'Erthyglau'. Mae pob Erthygl yn ymdrin â hawl wahanol. Daw’r rhain i gyd o’r ECHR ac fe’u gelwir yn gyffredin yn ‘Hawliau’r Confensiwn’:

• Erthygl 2: Hawl i fywyd
• Erthygl 3: Rhyddid rhag artaith a thriniaeth annynol neu ddiraddiol
• Erthygl 4: Rhyddid rhag caethwasiaeth a llafur gorfodol
• Erthygl 5: Yr hawl i ryddid a diogelwch
• Erthygl 6: Hawl i brawf teg
• Erthygl 7: Dim cosb heb gyfraith
• Erthygl 8: Parch at eich bywyd preifat a theuluol, cartref a gohebiaeth
• Erthygl 9: Rhyddid meddwl, cred a chrefydd
• Erthygl 10: Rhyddid mynegiant
• Erthygl 11: Rhyddid i ymgynnull a chymdeithasu
• Erthygl 12: Yr hawl i briodi a dechrau teulu
• Erthygl 14: Amddiffyn rhag gwahaniaethu mewn perthynas â'r hawliau a'r rhyddidau hyn
• Protocol 1, Erthygl 1: Hawl i fwynhad heddychlon o'ch eiddo
• Protocol 1, Erthygl 2: Hawl i addysg
• Protocol 1, Erthygl 3: Yr hawl i gymryd rhan mewn etholiadau rhydd
• Protocol 13, Erthygl 1: Diddymu'r gosb eithaf

Mae gan y Ddeddf dri phrif effaith:

1. Gallwch geisio cyfiawnder mewn llys Prydeinig

Mae’n ymgorffori’r hawliau a nodir yn y Confensiwn Ewropeaidd ar Hawliau Dynol (ECHR) i gyfraith ddomestig Prydain. Mae hyn yn golygu, os yw eich hawliau dynol wedi’u torri, gallwch fynd â’ch achos i lys Prydeinig yn hytrach na gorfod ceisio cyfiawnder gan Lys Hawliau Dynol Ewrop yn Strasbourg, Ffrainc.

2. Rhaid i gyrff cyhoeddus barchu eich hawliau

Mae’n ei gwneud yn ofynnol i bob corff cyhoeddus (fel llysoedd, heddlu, awdurdodau lleol, ysbytai ac ysgolion a ariennir yn gyhoeddus) a chyrff eraill sy’n cyflawni swyddogaethau cyhoeddus barchu a diogelu eich hawliau dynol.

3. Mae cyfreithiau newydd yn gydnaws â hawliau'r Confensiwn

Yn ymarferol mae’n golygu y bydd y Senedd bron bob amser yn gwneud yn siŵr bod cyfreithiau newydd yn gydnaws â’r hawliau a nodir yn y Confensiwn Ewropeaidd ar Hawliau Dynol (er bod y Senedd yn y pen draw yn sofran ac yn gallu pasio deddfau sy’n anghydnaws). Bydd y llysoedd hefyd, lle bo modd, yn dehongli cyfreithiau mewn ffordd sy’n gydnaws â hawliau’r Confensiwn.

Dysgwch fwy am hawliau dynol a sut maen nhw'n chwarae rhan yn ein bywydau bob dydd: beth yw hawliau dynol?

Lawrlwythwch gopi llawn o'r Ddeddf Hawliau Dynol.