Erthygl 3 o'r Protocol Cyntaf: Yr hawl i etholiadau rhydd

Mae Protocol 1, Erthygl 3 o’r Ddeddf Hawliau Dynol yn ei gwneud yn ofynnol i’r llywodraeth gefnogi eich hawl i ryddid mynegiant trwy gynnal etholiadau rhydd ar gyfnodau rhesymol. Rhaid i'r etholiadau hyn eich galluogi i bleidleisio'n gyfrinachol.

Mae'r hawl i etholiadau rhydd yn absoliwt. Mae hyn yn golygu na ddylid byth ei gyfyngu mewn unrhyw ffordd.

Fodd bynnag, gall y llywodraeth roi rhai cyfyngiadau ar y ffordd y cynhelir etholiadau. Gall hefyd benderfynu pa fath o system etholiadol i'w chael – megis 'y cyntaf i'r felin', fel yn etholiadau cyffredinol y DU, neu gynrychiolaeth gyfrannol.

Nid oes gan garcharorion sy'n bwrw dedfryd o garchar yn y DU yr hawl i bleidleisio. Mae Llys Hawliau Dynol Ewrop wedi dyfarnu nad yw gwaharddiad cyffredinol ar bob carcharor sy’n gwasanaethu yn cyd-fynd ag Erthygl 3 o Brotocol 1, ond y dylai gwledydd gael disgresiwn eang ar y mater hwn ac nad oes gan garcharorion y gwrthodwyd y bleidlais iddynt hawl i iawndal.

Nid yw’r dyfarniadau hyn yn effeithio’n uniongyrchol ar gyfraith y DU: byddai’n rhaid i’r Senedd benderfynu o hyd a ddylid newid y ddeddfwriaeth ar bleidleisio i garcharorion a sut i wneud hynny. Cyhoeddwyd Bil drafft yn 2012 a oedd yn rhoi tri opsiwn: gwaharddiad ar garcharorion a ddedfrydwyd i bedair blynedd neu fwy; gwaharddiad ar garcharorion a ddedfrydwyd i fwy na chwe mis; a pharhad y gwaharddiad cyffredinol. Fodd bynnag, nid yw’r Senedd wedi pleidleisio ar y Bil drafft ac nid yw’r Llywodraeth wedi cyhoeddi unrhyw gynlluniau eraill i newid y ddeddfwriaeth sy’n cwmpasu’r gwaharddiad.

Daw'r testun hwn yn uniongyrchol o'r Ddeddf Hawliau Dynol.

Protocol 1, Erthygl 3: Yr hawl i etholiadau rhydd

Mae’r Uchel Bartïon Contractio yn ymrwymo i gynnal etholiadau rhydd ar gyfnodau rhesymol drwy bleidlais gudd, o dan amodau a fydd yn sicrhau bod barn y bobl yn newis y ddeddfwrfa yn cael ei mynegi’n rhydd.