Gwahaniaethu ar sail beichiogrwydd a mamolaeth

Gwahaniaethu ar sail beichiogrwydd a mamolaeth yw pan fyddwch yn cael eich trin yn anffafriol (yn wahanol) oherwydd eich bod yn feichiog, yn bwydo ar y fron neu wedi rhoi genedigaeth, yn un o’r sefyllfaoedd a gwmpesir gan y Ddeddf Cydraddoldeb.

Gallai'r driniaeth fod yn weithred unwaith ac am byth neu o ganlyniad i reol neu bolisi. Nid oes rhaid iddo fod yn fwriadol i fod yn anghyfreithlon.

Mae Deddf Cydraddoldeb 2010 yn amddiffyn menywod rhag gwahaniaethu uniongyrchol ac erledigaeth oherwydd nodwedd warchodedig beichiogrwydd a mamolaeth.

Gwahaniaethu uniongyrchol

Mae gwahaniaethu uniongyrchol yn digwydd pan fydd rhywun yn eich trin yn waeth na pherson arall mewn sefyllfa debyg, oherwydd eich beichiogrwydd neu famolaeth.

Erledigaeth

Erledigaeth yw pan fydd rhywun yn eich trin yn wael oherwydd eich bod wedi gwneud cwyn am wahaniaethu ar sail beichiogrwydd a/neu famolaeth. Gall ddigwydd hefyd os ydych yn cefnogi rhywun sydd wedi gwneud cwyn am wahaniaethu ar sail beichiogrwydd a/neu famolaeth.

Gwahaniaethu anuniongyrchol ac aflonyddu

Nid oes unrhyw gyfreithiau penodol yn Neddf Cydraddoldeb 2010 sy’n ymdrin â gwahaniaethu anuniongyrchol ac aflonyddu mewn perthynas â beichiogrwydd a mamolaeth. Fodd bynnag, efallai y byddwch yn gallu hawlio gwahaniaethu ar sail rhyw yn yr achosion hyn. Mae llawer o achosion gwahaniaethu anuniongyrchol ar sail rhyw yn gysylltiedig â chyflogwyr yn gwrthod caniatáu i fenywod sy'n dychwelyd o absenoldeb mamolaeth weithio'n rhan amser.

Dywed y Ddeddf Cydraddoldeb:

• ni ddylid gwahaniaethu yn eich erbyn drwy gael eich trin yn anffafriol oherwydd beichiogrwydd
• ni ddylid gwahaniaethu yn eich erbyn drwy gael eich trin yn anffafriol oherwydd eich bod wedi rhoi genedigaeth yn y 26 wythnos flaenorol
• mae cael eich trin yn anffafriol oherwydd eich bod wedi rhoi genedigaeth yn cynnwys cael eich trin yn anffafriol oherwydd eich bod yn bwydo ar y fron
• os byddwch yn cael marw-enedigaeth ar ôl 24 wythnos o feichiogrwydd, rydych wedi'ch diogelu rhag gwahaniaethu am 26 wythnos ar ôl y farw-enedigaeth

Mae’r Ddeddf Cydraddoldeb yn dweud na ddylid gwahaniaethu yn eich erbyn yn ystod y cyfnod gwarchodedig oherwydd:

• eich beichiogrwydd, neu
• oherwydd salwch a ddioddefwyd gennych o ganlyniad i'ch beichiogrwydd
• rydych yn fenyw ar absenoldeb mamolaeth gorfodol
• rydych yn ymarfer neu'n ceisio arfer eich hawl i absenoldeb mamolaeth arferol neu ychwanegol

Gallwch hefyd ddewis dod â'ch absenoldeb neu dâl mamolaeth i ben o bythefnos ar ôl yr enedigaeth, fel y gallwch rannu'r absenoldeb sy'n weddill gyda thad y plentyn neu'ch partner. Gelwir hyn yn absenoldeb rhiant a rennir.

Mae gan weithwyr sy’n cymryd absenoldeb rhiant a rennir hawl i ddychwelyd i’r un swydd, (neu, os nad yw hyn yn bosibl, swydd arall addas ar ôl absenoldeb o fwy na 26 wythnos).

Dychwelyd i'r gwaith ar ôl gwyliau

Mae gennych hawl i ddychwelyd i'r un swydd yn ystod neu ar ddiwedd 26 wythnos (absenoldeb mamolaeth arferol). Os byddwch yn dychwelyd yn ystod neu ar ddiwedd mwy na 26 wythnos (absenoldeb mamolaeth ychwanegol) a gall eich cyflogwr ddangos nad yw'n rhesymol ymarferol i chi ddychwelyd i'r un swydd, rhaid cynnig swydd arall addas i chi.

Gwahaniaethu sy'n ymwneud ag absenoldeb mamolaeth gweithiwr yw gwahaniaethu anghyfreithlon ar sail mamolaeth.

Mae tri math o absenoldeb mamolaeth:

• absenoldeb mamolaeth gorfodol: pythefnos yn syth ar ôl yr enedigaeth, y mae'n rhaid i bob cyflogai sydd â hawl i absenoldeb mamolaeth ei gymryd
• absenoldeb mamolaeth arferol: y 26 wythnos gyntaf o absenoldeb, gan gynnwys y cyfnod absenoldeb mamolaeth gorfodol
• absenoldeb mamolaeth ychwanegol: 26 wythnos arall o absenoldeb

Mae’n wahaniaethu anghyfreithlon ar sail mamolaeth os bydd rhywun yn eich trin yn anffafriol oherwydd:

• rydych ar absenoldeb mamolaeth gorfodol
• rydych yn cymryd neu'n ceisio cymryd absenoldeb mamolaeth arferol neu ychwanegol
• rydych wedi cymryd neu wedi ceisio cymryd absenoldeb mamolaeth arferol neu ychwanegol

Pwy sy'n cael ei amddiffyn rhag gwahaniaethu ar sail mamolaeth?

Dim ond gweithwyr sy'n cael eu hamddiffyn rhag cael eu trin yn anffafriol am gymryd absenoldeb mamolaeth arferol ac ychwanegol.

Oherwydd ei bod yn ofynnol i gyflogeion gymryd absenoldeb mamolaeth gorfodol, dim ond cyflogeion all hawlio gwahaniaethu ar sail mamolaeth os cânt eu trin yn anffafriol tra ar absenoldeb mamolaeth gorfodol.

Pryd ydych chi'n cael eich diogelu rhag gwahaniaethu ar sail mamolaeth?

Gwahaniaethu ar sail mamolaeth yw eich trin yn anffafriol pan fyddwch ar absenoldeb mamolaeth gorfodol.

Mae’n wahaniaethu ar sail mamolaeth os cewch eich trin yn anffafriol oherwydd eich absenoldeb mamolaeth arferol neu ychwanegol, hyd yn oed os yw’r driniaeth yn digwydd ar ôl i’r absenoldeb mamolaeth hwnnw ddod i ben.