Gwahaniaethu ar sail crefydd neu gred

Gwahaniaethu ar sail crefydd neu gred yw’r adeg pan gewch eich trin yn wahanol oherwydd eich crefydd neu gred, neu ddiffyg crefydd neu gred, yn un o’r sefyllfaoedd a gwmpesir gan y Ddeddf Cydraddoldeb .

Gallai'r driniaeth fod yn weithred unwaith ac am byth neu o ganlyniad i reol neu bolisi. Nid oes rhaid iddo fod yn fwriadol i fod yn anghyfreithlon.

Mae rhai amgylchiadau lle mae cael eich trin yn wahanol oherwydd crefydd neu gred yn gyfreithlon, a esbonnir isod.

Mae Deddf Cydraddoldeb 2010 yn dweud na ddylid gwahaniaethu yn eich erbyn oherwydd:

• os ydych (neu ddim) o grefydd benodol
• os oes gennych (neu nid oes gennych) gred athronyddol benodol
• mae rhywun yn meddwl eich bod o grefydd benodol neu’n arddel cred benodol (gelwir hyn yn wahaniaethu trwy ganfyddiad)
• rydych yn gysylltiedig â rhywun sydd â chrefydd neu gred (gelwir hyn yn wahaniaethu trwy gysylltiad)

Yn y Ddeddf Cydraddoldeb gall crefydd neu gred olygu unrhyw grefydd, er enghraifft crefydd gyfundrefnol fel Cristnogaeth, Iddewiaeth, Islam neu Fwdhaeth, neu grefydd lai fel Rastaffariaeth neu Baganiaeth, cyn belled â bod ganddi strwythur a system gredo glir. Mae'r Ddeddf Cydraddoldeb hefyd yn cwmpasu diffyg cred neu ddiffyg crefydd neu gred.

Mae'r Ddeddf Cydraddoldeb yn dweud bod yn rhaid i gred athronyddol fod yn wirioneddol ac yn fwy na barn. Rhaid iddo fod yn argyhoeddiadol, yn ddifrifol ac yn berthnasol i agwedd bwysig ar fywyd neu ymddygiad dynol.

Mae’r Ddeddf Cydraddoldeb hefyd yn dweud bod yn rhaid i gred hefyd fod yn deilwng o barch mewn cymdeithas ddemocrataidd a pheidio ag effeithio ar hawliau sylfaenol pobl eraill.

Mae pedwar prif fath o wahaniaethu ar sail crefydd neu gred.

Gwahaniaethu uniongyrchol

Mae gwahaniaethu uniongyrchol yn digwydd pan fydd rhywun yn eich trin yn waeth na pherson arall mewn sefyllfa debyg oherwydd eich crefydd neu gred.

Gall gwahaniaethu ddigwydd hyd yn oed pan fo gan y sawl sy'n gwahaniaethu a'r sawl y gwahaniaethir yn ei erbyn yr un gred grefyddol neu athronyddol.

Gwahaniaethu anuniongyrchol

Mae gwahaniaethu anuniongyrchol yn digwydd pan fydd gan sefydliad bolisi neu ffordd benodol o weithio sy’n berthnasol i bawb ond sy’n eich rhoi dan anfantais oherwydd eich crefydd neu gred.

Gellir caniatáu gwahaniaethu anuniongyrchol ar sail crefydd neu gred ond rhaid i'r sefydliad neu'r cyflogwr allu dangos bod y polisi neu'r ffordd o weithio yn angenrheidiol ar gyfer y ffordd y mae'r busnes yn gweithredu. Gelwir hyn yn gyfiawnhad gwrthrychol .

Aflonyddu

Mae aflonyddu yn y gweithle yn digwydd pan fydd rhywun yn gwneud i chi deimlo'ch bychanu, tramgwyddo neu ddiraddio.

Ni ellir byth gyfiawnhau aflonyddu. Fodd bynnag, os gall sefydliad neu gyflogwr ddangos iddo wneud popeth o fewn ei allu i atal pobl sy’n gweithio iddo rhag ymddwyn felly, ni fyddwch yn gallu gwneud hawliad am aflonyddu yn ei erbyn, er y gallech wneud hawliad yn erbyn yr aflonyddwr.

Nid yw'r rheolau ynghylch aflonyddu yn berthnasol y tu allan i'r gweithle. Fodd bynnag, os ydych yn cael eich aflonyddu neu'n cael eich trin yn sarhaus oherwydd crefydd neu gred y tu allan i'r gweithle, gall hyn fod yn wahaniaethu uniongyrchol.

Erledigaeth

Erledigaeth yw pan fyddwch yn cael eich trin yn wael oherwydd eich bod wedi gwneud cwyn am wahaniaethu ar sail crefydd neu gred o dan y Ddeddf Cydraddoldeb. Gall ddigwydd hefyd os ydych yn cefnogi rhywun sydd wedi gwneud cwyn am wahaniaethu ar sail crefydd neu gred.

Mae gan bawb hawl ddynol i amlygu eu crefydd neu gred o dan y Confensiwn Ewropeaidd ar Hawliau Dynol. Mae hynny'n golygu bod gennych yr hawl i wisgo dillad neu symbolau penodol i ddangos bod gennych grefydd neu gred benodol yn eich gweithle, hyd yn oed os nad yw pobl eraill o'ch crefydd yn gwneud hynny.

Fodd bynnag, oherwydd bod yr hawl ddynol honno'n hawl amodol, gall cyflogwr eich atal rhag gwisgo dillad neu symbolau penodol os yw'n angenrheidiol ar gyfer y rôl yr ydych yn ei gwneud.

Gall gwahaniaeth mewn triniaeth fod yn gyfreithlon mewn sefyllfaoedd cyflogaeth os:

• mae perthyn i grefydd benodol yn hanfodol ar gyfer y swydd: gelwir hyn yn ofyniad galwedigaethol . Er enghraifft: efallai y bydd angen i gaplan carchar sy’n gwasanaethu carcharorion Methodistaidd fod yn aelod o’r ffydd honno
• mae sefydliad yn cymryd camau cadarnhaol i annog neu ddatblygu grŵp o bobl â chrefydd neu gred a dangynrychiolir neu sydd dan anfantais mewn rôl neu weithgaredd
• mae ysgol ffydd yn penodi rhai o'u staff addysgu ar sail eu crefydd
• sefydliad ag ethos sy'n seiliedig ar grefydd neu gred yn cyfyngu ar gyfleoedd gwaith i bobl o'u crefydd neu gredo. Er enghraifft, gallai sefydliad Dyneiddiol sy'n hyrwyddo egwyddorion a chredoau Dyneiddiol nodi bod yn rhaid i'w Prif Weithredwr fod yn Ddyneiddiwr. Fodd bynnag, nid yw cyfyngu ar gyfle am swydd i bobl o grefydd neu gred benodol yn gyfreithlon oni bai bod natur neu gyd-destun y gwaith yn mynnu hynny.
• mae’r amgylchiadau’n dod o dan un o’r eithriadau eraill i’r Ddeddf Cydraddoldeb sy’n caniatáu i gyflogwyr ddarparu triniaeth neu wasanaethau gwahanol yn seiliedig ar grefydd neu gred

Gall gwahaniaeth mewn triniaeth fod yn gyfreithlon mewn sefyllfaoedd y tu allan i’r gweithle megis:

• mae ysgol ffydd yn defnyddio meini prawf crefyddol i roi blaenoriaeth wrth dderbyn plant o grefydd benodol.
• sefydliad crefyddol neu gredo yn cyfyngu ar ei aelodaeth neu gyfranogiad yn ei weithgareddau, neu ddarpariaeth nwyddau, cyfleusterau a gwasanaethau i bersonau o grefydd neu gred benodol. Mae hyn ond yn berthnasol i sefydliadau sydd â’u diben o ymarfer, hyrwyddo neu addysgu crefydd neu gred, nad yw eu hunig neu brif ddiben yn fasnachol. Dim ond:
  • os mai pwrpas y sefydliad yw darparu gwasanaethau i un grefydd neu gred
  • os oes angen osgoi achosi tramgwydd i bersonau o'r un grefydd neu gred â'r sefydliad
• sefydliad yn cymryd camau cadarnhaol i annog neu ddatblygu grŵp o bobl â chrefydd a chred sy’n cael eu tangynrychioli neu sydd dan anfantais mewn gweithgaredd
• mae’r amgylchiadau’n dod o dan un o’r eithriadau eraill i’r Ddeddf Cydraddoldeb sy’n caniatáu i sefydliadau ddarparu triniaeth neu wasanaethau gwahanol yn seiliedig ar grefydd neu gred