Atal gwahaniaethu ar sail gwallt mewn ysgolion

Mae’r arweiniad anstatudol hwn ar gyfer arweinwyr ysgol.

Nid yw'n orfodol i ysgolion gael rheolau ar wallt neu steiliau gwallt. Fodd bynnag, os oes gan eich ysgol y rheolau hyn, gwnewch yn siŵr bod eich polisi yn gyfreithlon a bod staff wedi'u hyfforddi ar eich polisi i ddileu gwahaniaethu a diogelu disgyblion.

Mae’r canllawiau hyn yn rhan o becyn o adnoddau sydd wedi’u cynllunio i helpu arweinwyr ysgol i feithrin amgylchedd cynhwysol drwy sicrhau nad yw eu polisïau, lle maent yn eu datblygu a’u hadolygu, yn wahaniaethol. Mae ein hadnoddau eraill yn cynnwys:

• offeryn gwneud penderfyniadau
• esboniwr fideo ac astudiaeth achos

Er ein bod yn cyfeirio at nodweddion gwarchodedig eraill yn y canllaw hwn a'r offeryn gwneud penderfyniadau, mae'r adnoddau'n canolbwyntio ar hil oherwydd yr effaith anghymesur ar ddisgyblion o grwpiau hiliol penodol.

Anogir ysgolion i ddefnyddio'r adnoddau hyn i gefnogi eu hymdrechion i atal gwahaniaethu ac aflonyddu sy'n gysylltiedig â gwallt.

Cefndir

Mae ein hymgysylltiad â rhanddeiliaid a'u hymchwil wedi dangos bod gwahaniaethu sy'n ymwneud â gwallt neu steiliau gwallt yn effeithio'n anghymesur ar ddisgyblion o grwpiau hiliol penodol. Mae hyn yn aml oherwydd y ffordd y mae rhai rheolau ysgol yn ymwneud â gwallt neu steiliau gwallt yn cael eu dylunio a'u gweithredu. Gallai rheolau o’r fath gael eu hymgorffori mewn polisïau gwisg ysgol neu ymddygiad neu fod yn bolisïau annibynnol sy’n ymwneud â gwallt neu steiliau gwallt.

Cefnogir hyn gan achosion llys lle canfuwyd bod rheolau rhai ysgolion ar wallt neu steiliau gwallt yn gwahaniaethu'n anuniongyrchol yn erbyn plant â gwallt Affro-gwead. Mae hwn yn faes lle rydym wedi ariannu achosion llys fel rhan o'n Prosiect Cymorth Cyfreithiol i fynd i'r afael â gwahaniaethu mewn addysg.

Mae hefyd wedi'i gydnabod yn Inclusive Britain: ymateb y llywodraeth i'r Comisiwn ar Gwahaniaethau Hiliol ac Ethnig bod rhai disgyblion Du yn cael eu gwahaniaethu oherwydd eu gwallt. Gall gwahaniaethu yn erbyn disgyblion oherwydd eu gwallt â gwead Affro gael effaith negyddol ar iechyd meddwl a lles disgyblion.

Gall steiliau gwallt a wisgir oherwydd arferion diwylliannol, teuluol a chymdeithasol fod yn rhan o ethnigrwydd disgybl ac felly maent yn dod o dan nodwedd warchodedig hil.

Mae’n bosibl y bydd gan rai ysgolion bolisïau neu reolau penodol sy’n ymwneud â gwallt neu steiliau gwallt sy’n gwahaniaethu’n anuniongyrchol yn erbyn disgyblion â nodweddion gwarchodedig penodol, er enghraifft:

• hil
• crefydd neu gred
• rhyw
• anabledd
• cyfeiriadedd rhywiol
• ailbennu rhywedd.

Gall gwahaniaethu anuniongyrchol ddigwydd pan fydd ysgol yn defnyddio polisi neu arfer sy’n ymddangos yn niwtral sy’n rhoi disgyblion sy’n rhannu nodwedd warchodedig (er enghraifft, hil) dan anfantais o gymharu â disgyblion nad ydynt yn rhannu’r nodwedd honno.

Mae polisi ysgol sy'n gwahardd steiliau gwallt penodol a fabwysiadwyd gan grwpiau hiliol neu grefyddol penodol, heb y posibilrwydd o unrhyw eithriadau ar sail hil neu grefyddol, yn debygol o fod yn wahaniaethu anuniongyrchol ar sail hil neu grefydd neu gred. Mae hyn yn cynnwys steiliau gwallt fel (ond heb fod yn gyfyngedig i): gorchuddion pen, gan gynnwys gorchuddion pen seiliedig ar grefydd a gorchuddion pen treftadaeth Affricanaidd, plethi, cloeon, troeon, rhesi corn, plethi, pylu'r croen a steiliau gwallt Affro naturiol.

Mae polisïau o'r fath yn debygol o wahaniaethu'n anuniongyrchol oni bai y gall yr ysgol ddangos bod cyfiawnhad gwrthrychol dros y polisi fel ffordd gymesur o gyflawni nod cyfreithlon . I gael gwybodaeth fanylach am beth yw gwahaniaethu anuniongyrchol, gweler paragraffau 5.20 – 5.39 o'n Canllawiau Technegol i Ysgolion yn Lloegr a pharagraff 5.25 o'n Canllawiau Technegol i Ysgolion yr Alban .

Rydym yn defnyddio dau fath o enghraifft i helpu i egluro’r canllaw hwn:

• enghreifftiau cyfraith achosion, sy'n ymwneud ag achosion cyfreithiol gwirioneddol yn ymwneud â gwahaniaethu ar sail gwallt
• enghreifftiau o arfer da, sy'n dangos sut y gall polisïau ysgol achosi gwahaniaethu anuniongyrchol.

Mae gan ysgolion rwymedigaeth diogelu i amddiffyn disgyblion rhag gwahaniaethu ar sail hil a bwlio. Mae’n arfer dda i ysgolion fuddsoddi mewn datblygiad proffesiynol a hyfforddiant ar gyfer staff yn y maes hwn.

Mae hefyd yn arfer da i ysgolion ddarparu hyfforddiant i staff ar ddyletswydd yr ysgol i feithrin cysylltiadau da a dileu gwahaniaethu anghyfreithlon ac aflonyddu sy'n ymwneud â gwallt. Gall hyfforddiant helpu staff i ddeall a chefnogi cydymffurfiaeth â Dyletswydd Cydraddoldeb y Sector Cyhoeddus mewn ysgolion.

Gall ysgolion feithrin cydraddoldeb trwy gydol y flwyddyn trwy drefnu ystod o weithgareddau sy'n cynnwys modelau rôl Du ac sy'n dathlu gwallt Affro-gwead, er enghraifft.

Wrth ddrafftio neu adolygu polisi eich ysgol, gallwch hefyd ddefnyddio ein hofferyn gwneud penderfyniadau i helpu i ddileu unrhyw wahaniaethu posibl yn ymwneud â gwallt.