Hanes hawliau dynol ym Mhrydain

Mae gan y syniad y dylai bodau dynol set o hawliau a rhyddid sylfaenol wreiddiau dwfn ym Mhrydain.

Dyma rai o’r cerrig milltir cenedlaethol a rhyngwladol sydd wedi llunio’r cysyniad o hawliau dynol yng Nghymru, Lloegr a’r Alban dros yr 800 mlynedd diwethaf.

Roedd y Siarter Seisnig hon yn cydnabod am y tro cyntaf fod gan ddeiliaid y goron hawliau cyfreithiol ac y gallai cyfreithiau fod yn berthnasol i frenhinoedd a breninesau hefyd. Y Magna Carta hefyd oedd y cam cyntaf i roi’r hawl i ni gael treial gan reithgor o’n cyfoedion.

Cam hanfodol arall tuag at yr hawl i dreial teg, roedd y gyfraith hon yn amddiffyn ac yn ymestyn hawl person sy'n cael ei gadw'n gaeth i fynd gerbron barnwr i benderfynu a oedd y cyfnod cadw yn gyfreithlon.

Roedd y Mesur yn foment o bwys yn hanes gwleidyddol Prydain oherwydd ei fod yn cyfyngu ar bwerau'r frenhines ac yn nodi hawliau'r Senedd. Roedd yn cynnwys y rhyddid i ddeisebu'r frenhines (cam tuag at hawliau protest gwleidyddol); y rhyddid rhag cosbau creulon ac anarferol (rhagflaenydd y gwaharddiad ar artaith yn ein Deddf Hawliau Dynol) a'r rhyddid rhag cael eich dirwyo heb brawf.

Y Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol yw'r sylfaen ar gyfer hawliau dynol modern. Ar ôl yr Ail Ryfel Byd, roedd y gymuned ryngwladol yn cydnabod yr angen am fynegiant cyfunol o hawliau dynol. Wedi’i fabwysiadu gan Gynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig ym 1948, mae’r datganiad yn nodi ystod o hawliau a rhyddid y mae gan bawb, ym mhob man yn y byd, hawl iddynt.

Defnyddiodd aelodau Cyngor Ewrop y Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol i lunio’r cytundeb hwn i sicrhau hawliau sylfaenol i’w dinasyddion eu hunain ac i genhedloedd eraill o fewn eu ffiniau. Llofnodwyd y Confensiwn yn Rhufain ym 1950, fe'i cadarnhawyd gan y DU ym 1951 a daeth i rym ym 1953. Yn wahanol i'r Datganiad Cyffredinol, mae'r Confensiwn Ewropeaidd ar Hawliau Dynol yn cynnwys hawliau y gellir dibynnu arnynt mewn llys barn.

Hon oedd y ddeddfwriaeth gyntaf yn y DU i fynd i'r afael â gwahaniaethu ar sail hil. Er iddo gael ei feirniadu oherwydd ei fod yn ymdrin â gwahaniaethu mewn mannau cyhoeddus penodol yn unig, gosododd y ddeddf y sylfeini ar gyfer deddfwriaeth fwy effeithiol. Sefydlodd hefyd y Bwrdd Cysylltiadau Hiliol i ystyried cwynion a ddygwyd o dan y ddeddf.

Hwn oedd y cytundeb hawliau dynol cyntaf a fabwysiadwyd gan y Cenhedloedd Unedig (CU). Mae'r Confensiwn Rhyngwladol ar Ddileu Pob Math o Wahaniaethu Hiliol (CERD) yn diffinio'r hyn sy'n gyfystyr â gwahaniaethu ar sail hil ac yn gosod fframwaith cynhwysfawr ar gyfer sicrhau bod hawliau sifil, gwleidyddol, economaidd a chymdeithasol yn cael eu mwynhau gan bawb, heb wahaniaeth o ran hil, lliw, disgyniad. neu darddiad cenedlaethol neu ethnig. Y confensiwn yw’r cytundeb hawliau dynol rhyngwladol sy’n gosod fframwaith cynhwysfawr ar gyfer sicrhau bod hawliau sifil, gwleidyddol, economaidd a chymdeithasol yn cael eu mwynhau gan bawb, heb wahaniaeth o ran hil, lliw, disgyniad na tharddiad cenedlaethol neu ethnig. Cadarnhaodd y DU CERD ym 1969.

Chwe blynedd ar ôl creu Llys Hawliau Dynol Ewrop, rhoddodd y DU yr hyn a elwir yn 'ddeiseb unigol' - yr hawl i bobl fynd â'u hachosion yn uniongyrchol i'r llys yn Strasbwrg.