Ddiwedd mis Mawrth, cyflwynodd Comisiwn Hawliau Dynol Gogledd Iwerddon (NIHRC) ddatganiad ar y cyd i Gyngor Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig ar ein rhan ni, Comisiwn Hawliau Dynol yr Alban (SHRC), a nhw eu hunain. Hwn oedd cam pwysig diweddaraf Adolygiad Cyfnodol Cyffredinol (UPR) y DU.
Mae'r UPR yn broses unigryw sy'n digwydd bob pum mlynedd ac yn gweld cofnod hawliau dynol gwlad yn cael ei graffu gan holl Aelod-wladwriaethau'r Cenhedloedd Unedig cyn iddynt wneud argymhellion ar gyfer gwelliant yn y dyfodol.
Fis Tachwedd diwethaf roeddwn yn Genefa yng Nghyngor Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig wrth i aelod-wladwriaethau wneud argymhellion i’r DU. Ein datganiad ar y cyd â NIHRC a SHRC oedd ein cyfle i wneud sylwadau ar yr argymhellion hyn cyn i’r DU ymateb iddynt.
Beth ddywedodd yr argymhellion?
Yn ystod yr UPR hwn, derbyniodd y DU 331 o argymhellion hawliau dynol unigol ar feysydd gan gynnwys addysg, gofal iechyd, cyflogaeth, a mynediad at gyfiawnder. O'r rhain, mae llywodraeth y DU wedi derbyn 135, wedi derbyn 55 yn rhannol ac wedi gwrthod 141. Yn un o'r argymhellion mwyaf cyffredin, cynghorodd ugain talaith y DU i wneud yn siŵr nad yw newidiadau i'n cyfreithiau yn lleihau amddiffyniadau hawliau dynol. Roedd hwn yn fater a amlygwyd gennym yn ein hadroddiad UPR 2022 ein hunain.
Yn wir, roedd llawer o’r argymhellion a dderbyniwyd gan y llywodraeth yn cyd-fynd â’r rhai a wnaethom iddynt yn ein hadroddiad. Yn benodol, mae’r DU wedi ymrwymo i ddileu rhwystrau i gael mynediad at ofal iechyd ar gyfer grwpiau â nodweddion gwarchodedig, ac i sicrhau nad yw newidiadau i gyfreithiau hawliau dynol yn lleihau amddiffyniadau.
Statws y DU fel hyrwyddwr hawliau dynol
Fodd bynnag, mae gennym bryderon parhaus ynghylch risgiau i enw da Prydain ers tro fel hyrwyddwr hawliau dynol.
Dim ond 40% o’r argymhellion a wnaed iddi gan aelod-wladwriaethau’r Cenhedloedd Unedig y mae’r llywodraeth wedi’u derbyn, sy’n llai na hanner y cyfartaledd byd-eang o 85%, a chyfradd derbyn isaf erioed y DU.
Mae'r llywodraeth wedi gwrthod argymhellion gan gynnwys codi isafswm oedran cyfrifoldeb troseddol i 14, a chyflwyno terfyn amser statudol ar gadw mewnfudwyr, sydd ill dau yn unol â safonau rhyngwladol sylfaenol.
Fodd bynnag, mae gennym bryderon parhaus ynghylch risgiau i enw da Prydain ers tro fel hyrwyddwr hawliau dynol.
Beth sy'n digwydd nesaf?
Wrth roi 135 o argymhellion ar waith, bydd gweithredoedd y llywodraeth yn cael effaith gadarnhaol ar amddiffyniadau hawliau dynol ledled y DU. Ond ni fydd y rhain yn cael eu gwireddu oni bai eu bod yn cael eu gweithredu'n drylwyr ar draws y llywodraeth.
Nid yw’r bwlch hwn rhwng derbyn argymhelliad a gwneud iddo ddigwydd yn unigryw i’r DU. Felly mae nifer cynyddol o daleithiau yn rhoi Mecanweithiau Cenedlaethol ar gyfer Gweithredu, Adrodd a Gwaith Dilynol ar waith i sicrhau y gweithredir yn briodol ar yr argymhellion. Gall y mecanweithiau hyn gynnwys sefydlu uned draws-lywodraethol i gydlynu gwaith, paratoi adroddiadau'r Cenhedloedd Unedig a sicrhau bod argymhellion yn cael eu gweithredu ar draws adrannau. Mae'r Cenhedloedd Unedig yn cydnabod y dull hwn fel arfer gorau. Rydym yn barod i roi ein cyngor annibynnol i’r llywodraeth ar y ffordd orau o greu mecanwaith o’r fath yn y DU.
Yn y cyfamser, byddwn yn annog y llywodraeth i weithredu argymhellion yr UPR dros y tair blynedd nesaf. Bydd ein blaenoriaeth ar yr argymhellion sydd wedi’u derbyn ac sy’n cyd-fynd â ffocws ein gwaith ein hunain ar iechyd a gofal cymdeithasol, hawliau yn y gwaith, a phlant a phobl ifanc, yn ogystal â phryderon hawliau dynol ehangach.
Byddwn hefyd yn manteisio ar gyfleoedd i wthio am newid polisi neu ddeddfwriaethol yn unol ag argymhellion yr UPR hyn. A byddwn yn parhau i fonitro cynnydd y DU o ran bodloni’r argymhellion hyn drwy ein Traciwr Hawliau Dynol y byddwn yn ei ddiweddaru ar Ddiwrnod Hawliau Dynol bob mis Rhagfyr.
Rydym yn annog y llywodraeth a’r Senedd i barhau i ymgysylltu â’r broses UPR ac argymhellion i wneud yn siŵr bod hawliau dynol pobl yn y DU yn parhau i gael eu hamddiffyn ac yn cael eu hyrwyddo’n well fyth.
