Ein pwerau gorfodi

Pan fydd sefydliadau’n methu â chydymffurfio â chyfreithiau cydraddoldeb a hawliau dynol, gallwn ddefnyddio ein pwerau gorfodi i ddatrys y mater.

Fel y rheoleiddiwr cydraddoldeb cenedlaethol sy'n gyfrifol am orfodi Deddf Cydraddoldeb 2010, mae ein dyletswyddau (fel y nodir yn Neddf Cydraddoldeb 2006) yn cynnwys lleihau anghydraddoldeb, dileu gwahaniaethu, a hyrwyddo a diogelu hawliau dynol.

Mae gennym ystod o bwerau gorfodi, a nodir yn Neddf Cydraddoldeb 2006, sy’n cynnwys:

• ymchwiliadau (Adran 20)
• hysbysiadau gweithredu anghyfreithlon (Adran 21)
• cynlluniau gweithredu (Adran 22)
• cytundebau (Adran 23)
• gwaharddebau (yn yr Alban, gwaharddiadau) (Adran 24)
• asesiadau dyletswydd sector cyhoeddus (Adran 31)
• hysbysiadau cydymffurfio â dyletswydd y sector cyhoeddus (Adran 32).

Os ydym yn amau bod sefydliad wedi cyflawni gweithred anghyfreithlon gallwn gynnal ymchwiliad. Mae Adran 20 ac Atodlen 2 o Ddeddf Cydraddoldeb 2006 yn egluro bod yn rhaid i ni:

• darparu cylch gorchwyl drafft ar gyfer yr ymchwiliad a chaniatáu i’r sefydliad, neu ei gynrychiolydd cyfreithiol enwebedig, gyflwyno sylwadau am y cylch gorchwyl drafft
• ystyried unrhyw sylwadau a chyhoeddi’r cylch gorchwyl terfynol
• casglu a dadansoddi unrhyw dystiolaeth berthnasol, gan gynnwys sylwadau gan drydydd partïon
• darparu adroddiad drafft i unrhyw sefydliad y canfyddwn ei fod wedi cyflawni gweithred anghyfreithlon a chaniatáu amser iddo gyflwyno sylwadau ysgrifenedig am y drafft
• ystyried unrhyw sylwadau cyn cyhoeddi’r adroddiad terfynol.

Wrth geisio casglu tystiolaeth, efallai y byddwn yn rhoi hysbysiad o dan Atodlen 2 paragraff 9 Deddf Cydraddoldeb 2006. Mae hyn yn golygu bod yn rhaid i'r sefydliad, neu unrhyw berson, ddarparu unrhyw wybodaeth a dogfennau sydd ganddo neu roi tystiolaeth lafar. Gall y sefydliad neu berson wneud cais i’r llys sirol neu’r llys siryf, o dan Atodlen 2 paragraff 11 o Ddeddf Cydraddoldeb 2006, i’r hysbysiad gael ei wrthdroi ar y sail ei fod yn ddiangen neu’n afresymol.

Os ydym yn meddwl nad yw sefydliad neu berson wedi cydymffurfio, neu’n debygol o beidio â chydymffurfio, â hysbysiad yr ydym wedi’i roi iddynt o dan atodlen 2, paragraff 9, gallwn wneud cais i’r llys am orchymyn yn ei gwneud yn ofynnol i’r sefydliad neu’r person gymryd y camau angenrheidiol i gydymffurfio â’r hysbysiad. Bydd y sefydliad neu berson yn cyflawni trosedd os yw:

• yn methu â chydymffurfio â hysbysiad neu orchymyn llys
• yn ffugio unrhyw beth a ddarperir yn unol â hysbysiad neu orchymyn llys
• yn rhoi tystiolaeth lafar ffug mewn ymateb i hysbysiad heb esgus rhesymol dros wneud hynny.

Bydd sefydliad neu berson a geir yn euog o drosedd o'r fath yn agored i ddirwy 'lefel 5', sy'n golygu nad oes terfyn uchaf ar y swm y gellir ei ddirwyo.

Os credwn fod sefydliad wedi torri Deddf Cydraddoldeb 2010 gallwn, ar unrhyw adeg, roi’r cyfle iddo ymrwymo i gytundeb o dan Adran 23 o Ddeddf Cydraddoldeb 2006. Wrth wneud hynny mae’r sefydliad yn ymrwymo’n wirfoddol i gydymffurfio â’r ddeddfwriaeth berthnasol darpariaeth y credwn ei bod wedi torri. Gellir gwneud hyn yn lle ymchwiliad Adran 20 neu asesiad Adran 31, neu fel dewis arall yn lle parhau â’r naill neu’r llall o’r rheini os ydynt eisoes wedi dechrau.

Os bydd sefydliad yn ymrwymo i gytundeb Adran 23, byddwn yn monitro cydymffurfiaeth â’r cytundeb a gweithrediad unrhyw gynllun gweithredu y cytunwyd arno fel rhan ohono. Os yw wedi cydymffurfio, ni fydd unrhyw gamau gorfodi pellach yn cael eu cymryd. Gall hyd y cytundeb, a chamau o dan y cynllun gweithredu, amrywio yn ystod y cyfnod monitro er mwyn hybu pwrpas y cytundeb.

Os credwn fod sefydliad yn debygol o gyflawni gweithred anghyfreithlon, neu os bydd sefydliad yn ymrwymo i gytundeb Adran 23 ond nad yw’n cydymffurfio, gallwn wneud cais am orchymyn o dan Adran 24 i’r llys sirol yng Nghymru a Lloegr, neu lys y siryf yn Alban. Byddai gorchymyn Adran 24 yn atal y sefydliad rhag cyflawni’r weithred anghyfreithlon , neu, yn achos cytundeb Adran 23, yn ei gwneud yn ofynnol i’r sefydliad gydymffurfio.

Mewn achosion lle nad yw sefydliad yn cydymffurfio â chytundeb Adran 23, gallem benderfynu peidio â cheisio gorchymyn Adran 24 ac yn lle hynny amrywio’r cytundeb. Fodd bynnag, mae hyn yn gofyn am amgylchiadau eithriadol, a byddem yn disgwyl i'r sefydliad ragweld peidio â chydymffurfio a cheisio amrywiad i'r cytundeb gyda ni cyn unrhyw doriad o'r cytundeb.

Y ddyletswydd cydraddoldeb cyffredinol

O dan Adran 31 o Ddeddf Cydraddoldeb 2006, gallwn asesu i ba raddau neu’r modd y mae awdurdod cyhoeddus wedi cydymffurfio ag Adran 149 o Ddeddf Cydraddoldeb 2010 (Dyletswydd Cydraddoldeb y Sector Cyhoeddus). Nid oes angen i ni amau bod gweithred anghyfreithlon wedi digwydd cyn gwneud asesiad.

Bydd asesiad Adran 31 ar fformat tebyg i ymchwiliad Adran 20, fel y nodir uchod. Gall hyn gynnwys cyflwyno hysbysiad o dan Atodlen 2 paragraff 9 o Ddeddf Cydraddoldeb 2006, yn ei gwneud yn ofynnol i sefydliad ddarparu unrhyw wybodaeth a dogfennau sydd ganddo neu roi tystiolaeth lafar. Caiff y sefydliad wneud cais i’r llys sirol yng Nghymru a Lloegr neu lys siryf yn yr Alban o dan Atodlen 2 paragraff 11 i’r hysbysiad gael ei ddileu ar y sail ei fod yn ddiangen neu’n afresymol.

Gallwn wneud cais i’r llys am orchymyn yn ei gwneud yn ofynnol i’r sefydliad gymryd y camau angenrheidiol i gydymffurfio â’r hysbysiad. Bydd sefydliad yn cyflawni trosedd os ydyw

• yn methu â chydymffurfio â hysbysiad neu orchymyn llys
• yn ffugio unrhyw beth a ddarperir yn unol â hysbysiad neu orchymyn llys, neu
• yn rhoi tystiolaeth lafar ffug mewn ymateb i hysbysiad neu orchymyn llys heb esgus rhesymol dros wneud hynny.

Bydd sefydliad a geir yn euog o drosedd o’r fath yn agored i ddirwy ‘lefel 5’, sy’n golygu nad oes terfyn uchaf ar y swm y gellir ei ddirwyo.

Os mai’r casgliad o’r asesiad yw bod y sefydliad wedi methu â chydymffurfio, gallwn gyhoeddi hysbysiad o dan Adran 32. Bydd yr hysbysiad yn ei gwneud yn ofynnol i’r sefydliad gydymffurfio â’r ddyletswydd cydraddoldeb cyffredinol. O fewn 28 diwrnod i’r hysbysiad, rhaid i’r sefydliad ddarparu gwybodaeth ysgrifenedig i ni am y camau y mae wedi’u cymryd neu’n bwriadu eu cymryd i gydymffurfio â’r ddyletswydd hon.

Lle credwn fod sefydliad wedi methu â chydymffurfio â hysbysiad a roddwyd o dan adran 32 , gallwn wneud cais i’r Uchel Lys yng Nghymru a Lloegr neu’r Llys Sesiwn yn yr Alban am orchymyn yn ei gwneud yn ofynnol iddo gydymffurfio o dan Adran 32(8). ).

Y dyletswyddau cydraddoldeb penodol

Gallwn hefyd roi hysbysiad cydymffurfio pan fyddwn yn meddwl nad yw sefydliad wedi cydymffurfio â Rheoliadau Deddf Cydraddoldeb 2010 (Dyletswyddau Penodol ac Awdurdodau Cyhoeddus) 2017, Rheoliadau Deddf Cydraddoldeb 2010 (Dyletswyddau Statudol) (Cymru) 2011 neu Ddeddf Cydraddoldeb 2010 ( Rheoliadau Dyletswyddau Penodol) (Yr Alban) 2012 , fel y'u diwygiwyd. Nid oes angen i ni gynnal asesiad ymlaen llaw. Gallwn wneud hyn, er enghraifft, os bydd sefydliad yn y sector cyhoeddus yn methu â chydymffurfio â’i ddyletswyddau o dan Reoliadau Deddf Cydraddoldeb 2010 (Dyletswyddau Penodol ac Awdurdodau Cyhoeddus) 2017.

Pan fyddwn yn meddwl bod sefydliad wedi methu â chydymffurfio â hysbysiad a roddwyd o dan Adran 32 gallwn wneud cais i’r Llys Sirol neu Lys y Siryf yn yr Alban am orchymyn yn ei gwneud yn ofynnol iddo gydymffurfio.