Cynnal yr hawl i ryddid crefydd neu gred

A yw cred sy'n 'gritigol o ran rhywedd', bod rhyw yn fiolegol ac yn ddigyfnewid ac o ganlyniad nad yw menywod traws yn fenywod, yn gred athronyddol warchodedig? Wrth benderfynu ar y cwestiwn hwn, a wnaeth y Tribiwnlys Cyflogaeth gyfuno’n anghywir y cwestiwn a yw cred wedi’i diogelu â’r cwestiwn a yw’r ffordd yr amlygwyd y gred yn cael ei diogelu?

Mae Deddf Cydraddoldeb 2010 yn amddiffyn pobl rhag gwahaniaethu oherwydd credoau crefyddol neu athronyddol, yn y gwaith ac mewn meysydd eraill o fywyd. Gall hyn gynnwys credoau hynod ddadleuol neu dramgwyddus ond nid yw'n cynnwys credoau eithafol megis cred mewn rhagoriaeth hiliol.

Credwn ei bod yn bwysig bod ein llysoedd a’n tribiwnlysoedd yn parhau i amddiffyn rhyddid crefydd neu gred yn gadarn. Roeddem yn anghytuno â phenderfyniad y Tribiwnlys Cyflogaeth ac yn meddwl bod cred sy'n 'gritigol o ran rhywedd', bod rhyw yn fiolegol ac na ellir ei newid, yn gred athronyddol sy'n cael ei diogelu dan amddiffyniadau crefydd neu gred y Ddeddf Cydraddoldeb.

Roeddem yn pryderu y gallai dyfarniad i’r gwrthwyneb gan y Tribiwnlys Apeliadau Cyflogaeth adael pobl heb eu hamddiffyn rhag gwahaniaethu ac aflonyddu oherwydd bod ganddynt gredoau dadleuol.

Nid yw'r ffaith bod cred wedi'i hamddiffyn yn golygu bod camau a gymerir neu sylwadau a wneir ar sail credoau o'r fath yn cael eu hamddiffyn rhag canlyniadau. Fe wnaethom ymyrryd i helpu i egluro beth yw cred warchodedig. Mae sut y mynegir cred yn fater ar wahân.

Cyflwynwyd ein dadleuon yng ngwrandawiad y Tribiwnlys Apeliadau Cyflogaeth (EAT) ar 27 a 28 Ebrill 2021, gan nodi bod y Tribiwnlys Cyflogaeth yn achos Ms Forstater wedi methu ag ystyried y gwahaniaeth rhwng a oedd gan Ms Forstater gred a ddiogelir, er bod eraill yn ei chael yn sarhaus, a’r ffordd y gweithredodd Ms Forstater ar y gred honno.

Dadleuom fod y Tribiwnlys wedi cyfuno’n anghywir y cwestiwn a oedd y gred yn cael ei diogelu ac a oedd y ffordd y’i mynegwyd wedi’i diogelu.

Ni wnaethom unrhyw gyflwyniadau ynghylch a oedd gwahaniaethu yn erbyn Ms Forstater oherwydd y ffyrdd y mynegodd ei chred.

Mae ein cyflwyniad llawn ar gael i'w lawrlwytho ar waelod y dudalen hon.

Dyfarnodd y Tribiwnlys Apeliadau Cyflogaeth fod cred Ms Forstater yn gred warchodedig o dan a.10 Deddf Cydraddoldeb 2010.

Yn ei ddyfarniad, dywedodd yr EAT fod y Tribiwnlys Cyflogaeth wedi gwneud camgymeriad yn y ffordd yr oedd yn cymhwyso'r gofyniad bod yn rhaid i gred fod yn deilwng o barch mewn cymdeithas ddemocrataidd er mwyn cael ei hamddiffyn.

Dim ond os yw'n debyg i Natsïaeth neu Dotalitariaeth y bydd cred yn methu â bodloni'r gofyniad hwnnw. Nid oedd credoau critigol rhywedd yr Hawlydd, a rannwyd yn eang, ac nad oeddent yn ceisio dinistrio hawliau pobl draws, yn perthyn i'r categori hwnnw.

Gwnaeth y tribiwnlys cyflogaeth ddyfarniadau gwerth yn anghywir ynghylch cyfreithlondeb cred Ms Forstater. Fe wnaeth hefyd, yn anghywir, ymarfer cydbwyso rhwng hawliau’r hawlydd a hawliau pobl draws wrth benderfynu a oedd cred yr hawliwr wedi’i diogelu.

Nid yw ymarfer cydbwyso o'r fath ond yn berthnasol wrth benderfynu a ellir cyfyngu'n gyfreithlon ar amlygiad (h.y. mynegiant) cred.

Derbyniodd yr EAT ein cyflwyniadau na ddylai amlygiad fod yn ffocws wrth benderfynu a yw cred wedi'i diogelu ai peidio a bod yr EAT wedi dod i'r casgliad anghywir ar y pwynt hwnnw yn achos blaenorol Gray v Mulberry.

Dychwelwyd achos Ms Forstater i'r tribiwnlys cyflogaeth i benderfynu a oedd gwahaniaethu yn ei herbyn oherwydd ei chred warchodedig (gweler y crynodeb isod).

Gwrandawiad tribiwnlys cyflogaeth wedi'i ganslo

Cynhaliwyd y tribiwnlys cyflogaeth a ganslwyd ar 7-11, 14-18, 21-23 Mawrth, 5 a 7 Ebrill 2022, ac anfonwyd dyfarniad at y partïon ar 6 Gorffennaf 2022.

Canfu’r tribiwnlys fod penderfyniad yr Atebydd i beidio â chynnig cyflogaeth lawn i Ms Forstater nac i adnewyddu ei Chymrodoriaeth Ymweld oherwydd ei chredoau critigol o ran rhywedd ac felly’n wahaniaethol (er bod ei benderfyniad i ymchwilio i’w hymddygiad yn un dilys o ystyried y materion cyfreithiol anodd a godwyd). Fe wrthododd y tribiwnlys achos yr Atebydd fod Ms Forstater wedi mynegi ei chredoau ar Twitter mewn ffordd oedd yn annerbyniol. Canfu’r tribiwnlys fod un trydariad yn anghydnaws, wedi’i fwriadu i fod yn bryfoclyd ac y gallai fod wedi’i wneud mewn termau mwy cymedrol, ond yn gyffredinol ni groesodd y llinell i fynegiant gwrthrychol afresymol o’i chred. Canfu'r tribiwnlys hefyd fod ei thynnu oddi ar wefan yr Atebydd yn weithred o erledigaeth.

Mae dyfarniad y tribiwnlys yn benderfyniad lle cyntaf ac nid yw’n rhwymo llysoedd a thribiwnlysoedd eraill.