Ymchwiliad i herio penderfyniadau am ofal cymdeithasol i oedolion

Roeddem am ddeall profiadau pobl o herio, neu geisio herio, penderfyniadau cynghorau lleol am ofal cymdeithasol neu gymorth i oedolion.

Roeddem eisiau gwybod a oedd:

• y ffyrdd presennol o herio penderfyniadau yn effeithiol ac yn hygyrch

• pobl yn cael digon o wybodaeth am eu hawliau i ofal a chymorth, a sut y gallant herio penderfyniadau

• pobl yn cael mynediad at gymorth eiriolaeth o ansawdd uchel i'w helpu i herio penderfyniadau

• cynghorau lleol a chyrff eraill yn dysgu o heriau i wella'r broses o wneud penderfyniadau yn y dyfodol

• mae systemau effeithiol ar waith i wirio bod penderfyniadau'n cael eu gwneud yn dda y tro cyntaf.

Casglwyd tystiolaeth gan bobl sydd wedi herio, neu sydd am herio, penderfyniadau a wnaed am ofal cymdeithasol neu gymorth.

Gwnaethom arolwg o 153 o awdurdodau lleol.

Clywsom gan 332 o oedolion sy’n defnyddio gofal cymdeithasol, a’u gofalwyr a’u cynrychiolwyr.

Fe wnaethom gyfweld 41 o bobl sy'n defnyddio neu'n ceisio gofal cymdeithasol, a'u gofalwyr.

Clywsom hefyd gan bobl a oedd yn gweithio’n broffesiynol ym maes gofal cymdeithasol; er enghraifft:

• darparwyr eiriolaeth

• sefydliadau pobl hŷn a phobl anabl

• cyrff statudol

• cymdeithasau proffesiynol, ac

• arbenigwyr cyfreithiol

Edrychwyd ar ymchwil a phapurau polisi ar y pwnc hwn. Fe wnaethom hefyd adolygu adroddiadau cwynion gan rai awdurdodau lleol i weld beth a ddysgwyd o gwynion a wnaed.

Dylai pob penderfyniad a wneir gan gynghorau lleol am ofal a chymorth cymdeithasol i oedolion gydymffurfio â safonau cydraddoldeb a hawliau dynol a chyfreithiau gofal cymdeithasol yng Nghymru a Lloegr. Mae dyletswydd i hybu lles ac ystyried safbwyntiau a dymuniadau’r person dan sylw.

Mae’r penderfyniadau hyn yn cael effaith ddifrifol ar gyfranogiad cyfartal a hawliau llawer o oedolion anabl a hŷn, yn ogystal â gofalwyr di-dâl. Gall penderfyniadau o’r fath effeithio ar a ydynt yn:

• cael dewis, rheolaeth ac urddas yn eu bywydau o ddydd i ddydd
• yn gallu cynnal perthnasoedd
• yn gallu byw'n annibynnol a chymryd rhan yn eu cymunedau

Mae’n bwysig bod pobl yn gallu herio penderfyniad yn hawdd os ydynt yn teimlo ei fod yn eu gadael heb y gofal neu’r cymorth cywir. Mae hefyd yn bwysig bod ffyrdd o wirio bod penderfyniadau'n cael eu gwneud yn dda y tro cyntaf.

Mae’r system gofal cymdeithasol dan bwysau ac mae COVID-19 wedi gwaethygu llawer o’r problemau presennol.

Mae wedi arwain at adroddiadau niferus o becynnau llai eu gofal ac anghenion pobl ddim yn cael eu diwallu. Gyda phenderfyniadau pwysig yn cael eu gwneud mewn system dan bwysau, mae’n bwysicach fyth bod ffyrdd effeithiol i bobl herio penderfyniadau a allai fod yn anghywir, a gwirio bod penderfyniadau da yn cael eu gwneud y tro cyntaf.

Ni allwn roi cyngor cyfreithiol. Os oes angen cymorth pellach arnoch, cysylltwch ag un o'r sefydliadau isod.

• mae’r Gwasanaeth Cynghori a Chymorth Cydraddoldeb wedi'i anelu at unigolion sydd angen gwybodaeth, cyngor a chymorth ar faterion gwahaniaethu a hawliau dynol a'r gyfraith berthnasol.

• Citizens Advice England

• Cyngor ar Bopeth Cymru

• Cymorth cyfreithiol: Dysgwch am gymorth cyfreithiol ar GOV.UK

• Mae llinellau cymorth Mind yn darparu gwybodaeth a chymorth iechyd meddwl dros y ffôn ac e-bost. Mae hyn yn cynnwys cymorth ar coronafeirws (COVID-19) a hawliau cyfreithiol