Corff gwarchod Hawliau Dynol yn rhybuddio’r Cenhedloedd Unedig am bryderon ynghylch hawliau economaidd, cymdeithasol a diwylliannol ym Mhrydain

Mae tueddiadau cymdeithasol sylweddol mewn perygl o beryglu hawliau cymdeithasol, economaidd a diwylliannol pobl yng Nghymru a Lloegr, yn ôl adroddiad i’r Cenhedloedd Unedig gan y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol (CCHD).

Mae’r adroddiad yn amlinellu rhai o’r materion y mae angen mynd i’r afael â nhw er mwyn cryfhau cydraddoldeb a hawliau dynol ym Mhrydain, gan gynnwys y pwysau ar ofal cymdeithasol ac effeithiau allgáu digidol a diogelwch ar-lein. Bydd yn hysbysu Pwyllgor y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau Economaidd, Cymdeithasol a Diwylliannol, sy'n goruchwylio'r Cyfamod Rhyngwladol ar Hawliau Economaidd, Cymdeithasol a Diwylliannol. Llofnododd y DU y cytuniad rhyngwladol hwn ym 1976 a bydd y Cenhedloedd Unedig yn adolygu cydymffurfiaeth y DU yn ddiweddarach yn 2023.

Mae adroddiad CCHD yn amlygu sut mae costau byw cynyddol, yn enwedig ar gyfer hanfodion fel ynni a bwyd, yn gwaethygu anghydraddoldebau sydd eisoes wedi gwaethygu gan bandemig COVID-19. Mae costau uwch yn gwaethygu cyfraddau tlodi, sy'n effeithio'n anghymesur ar rai grwpiau, gan gynnwys rhai lleiafrifoedd ethnig, yn ogystal â phobl anabl a phlant. Mae’r adroddiad yn galw ar lywodraethau’r DU a Chymru i barhau i weithio i fynd i’r afael â’r problemau hyn.

Mae’r newid parhaus i fyd ar-lein hefyd mewn perygl o gau rhai pobl allan o waith neu wasanaethau, yn enwedig y 10% o oedolion yn y DU nad ydynt yn defnyddio neu sydd â mynediad i’r rhyngrwyd gartref, neu sy’n cael eu heffeithio’n andwyol gan gost neu ddiffyg sgiliau digidol. Mae’r adroddiad yn galw ar Lywodraethau’r DU a Chymru i sicrhau bod y grwpiau hyn yn cael eu cynnwys mewn strategaethau i gynyddu cynhwysiant digidol.

Dywedodd Marcial Boo, Prif Weithredwr y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol:

“Mae hawliau cymdeithasol, economaidd a diwylliannol yn hanfodol i bobl fyw bywydau llawn a rhydd. Maent yn ymwneud â hawliau am ein hanghenion mwyaf sylfaenol, gan gynnwys ein cartrefi, ein teuluoedd neu ein hiechyd.

“Mae ein hadroddiad i’r Cenhedloedd Unedig yn dangos bod rhai o’r hawliau hyn mewn perygl yng Nghymru a Lloegr. Mae rhai pobl mewn perygl o gael eu heithrio o fanteision technoleg, ac mae heriau parhaus i oedolion mewn gofal cymdeithasol.

“Mae costau byw cynyddol yn effeithio ar hawliau economaidd pobl hefyd, gyda phlant a phobl anabl yn cael eu heffeithio'n arbennig. Gyda chwyddiant cynyddol daw tlodi cynyddol. Mae cynnal ymrwymiadau cytuniad y DU i hyrwyddo a diogelu hawliau economaidd, cymdeithasol a diwylliannol pobl yn hanfodol i helpu pawb ym Mhrydain i ffynnu.”

Nodiadau i Olygyddion

• Y CCHD yw’r Sefydliad Hawliau Dynol Cenedlaethol ar gyfer Cymru a Lloegr sydd wedi’i achredu gan y Cenhedloedd Unedig, ac ar gyfer yr Alban ym mhob mater sydd wedi’i gadw i Lywodraeth y DU. Mae wedi cael y statws 'A' uchaf gan y Cenhedloedd Unedig am ei ymlyniad i egwyddorion cytûn i hyrwyddo ac amddiffyn hawliau dynol. Fel rhan o'i rôl, mae'r CCHD yn cyfrannu'n rheolaidd at adolygiadau'r Cenhedloedd Unedig, gan fonitro cynnydd hawliau dynol.
• Mae’r Cyfamod Rhyngwladol ar Hawliau Economaidd, Cymdeithasol a Diwylliannol yn gytuniad hawliau dynol rhyngwladol, ac mae gwledydd sydd wedi llofnodi a chadarnhau yn ymrwymo i weithio tuag at ddiogelu a hyrwyddo nifer o hawliau economaidd, cymdeithasol a diwylliannol pwysig, gan gynnwys yr hawliau i safon ddigonol o hawliau byw a llafur. Llofnododd y DU y cytuniad hwn ym 1976.
• Mae'r adroddiad llawn yn nodi'r materion a godwyd gan y Comisiwn a sut y gall llywodraethau Cymru a Lloegr amddiffyn hawliau cymdeithasol, economaidd a diwylliannol pobl.
• Mae hawliau economaidd, cymdeithasol a diwylliannol yn cynnwys yr hawliau i fwyd digonol, i dai digonol, i addysg, i iechyd, i nawdd cymdeithasol, i gymryd rhan mewn bywyd diwylliannol, i ddŵr a glanweithdra, ac i waith.
• Mae’r adroddiad yn gwneud nifer o argymhellion ynghylch y fframwaith cydraddoldeb a hawliau dynol presennol yn y DU a Chymru, amodau yn y gwaith, tlodi, tai, gofal cymdeithasol, mynediad at ofal iechyd a bywyd diwylliannol.
• Mae argymhellion y Comisiwn yn yr adroddiad hwn wedi’u cyfeirio at lywodraethau’r DU a Chymru, er y gallant hefyd fod yn berthnasol i weinyddiaethau datganoledig eraill.