Sut y gall practisau meddygon teulu gydymffurfio â'r PSED

Mae Dyletswydd Cydraddoldeb y Sector Cyhoeddus (PSED) yn ofyniad cyfreithiol i roi sylw dyledus i dri nod wrth wneud penderfyniadau a pholisïau bob dydd. Mae’r PSED yn berthnasol i bob practis meddyg teulu sy’n darparu gwasanaethau’r GIG.

Mae'r nodyn hwn yn esbonio pryd mae'n berthnasol a gwybodaeth bwysig arall i'ch helpu i ddatblygu a hyrwyddo cydraddoldeb yn eich ymarfer.

Mae’r PSED yn berthnasol pan fydd sefydliadau, fel meddygon teulu, yn cyflawni swyddogaeth gyhoeddus.

Mae sawl ffactor yn golygu bod sefydliad yn cyflawni swyddogaeth gyhoeddus. Wrth ddarparu gwasanaethau GIG mewn practis, mae’r rhain yn cynnwys:

• darparu gwasanaethau GIG
• cael ei monitro'n agos gan arolygiaethau a rheoleiddwyr y llywodraeth

Gall sefydliadau sy'n cyflawni swyddogaethau cyhoeddus gynnwys busnesau preifat. Gallant hefyd gynnwys sefydliadau gwirfoddol sydd wedi'u contractio i gyflawni swyddogaethau cyhoeddus ar ran awdurdodau cyhoeddus.

Mae’r PSED hefyd yn gosod dyletswyddau ychwanegol ar rai awdurdodau cyhoeddus. Gelwir y rhain yn ddyletswyddau penodol. Nid yw dyletswyddau penodol y PSED yn berthnasol i bractisau meddygon teulu.

Mae'r PSED yn berthnasol i ddarpariaeth gwasanaethau GIG. Os yw eich practis yn fusnes preifat, dim ond i’ch darpariaeth o wasanaethau GIG y mae’r PSED yn berthnasol. Nid yw’n berthnasol pan fyddwch yn darparu gwasanaethau meddygol preifat ac nid yw’n cwmpasu eich rôl fel cyflogwr.

Mae sylw dyledus yn golygu faint o ystyriaeth y mae'n rhaid i chi ei rhoi i gyflawni nodau'r PSED mewn gweithgaredd neu benderfyniad penodol.

Mae faint o sylw sy'n ddyledus yn dibynnu ar ba mor berthnasol yw eich gweithgaredd neu benderfyniad i gydraddoldeb. Os oes gan y gweithgaredd neu'r penderfyniad oblygiadau o ran cydraddoldeb, rhaid i chi sicrhau eich bod yn ystyried yn llawn yr effaith ar bobl â nodweddion gwarchodedig perthnasol.

Er enghraifft, wrth sefydlu unrhyw systemau a ddefnyddir i drefnu apwyntiadau, rhaid rhoi sylw dyledus i sicrhau bod pawb yn gallu cael mynediad at apwyntiadau. Yn yr enghraifft hon, byddai sylw dyledus yn golygu ei bod yn debygol y byddai angen i bractisau ystyried darparu ffyrdd amgen o gael mynediad at apwyntiadau i ddiwallu anghenion gwahanol bobl, er enghraifft, drwy ganiatáu i bobl drefnu apwyntiadau dros y ffôn neu wyneb yn wyneb.

Mae naw nodwedd warchodedig. Mae Deddf Cydraddoldeb 2010 yn amddiffyn pobl ag unrhyw un o’r nodweddion hyn rhag dioddef gwahaniaethu.

Mae nodau'r PSED yn berthnasol i gleifion â nodweddion gwarchodedig.

Mae nod cyntaf y ddyletswydd yn berthnasol i bob un o’r naw nodwedd warchodedig. Mae'r ail a'r trydydd nod yn berthnasol i bawb ac eithrio priodas a phartneriaeth sifil.

Rhaid i bractisau meddygon teulu sy’n cyflawni swyddogaethau cyhoeddus roi sylw dyledus i gyflawni nodau’r PSED. Mae'r tri nod fel a ganlyn.

1. Rhoi terfyn ar ymddygiad anghyfreithlon o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010, gan gynnwys gwahaniaethu, aflonyddu ac erledigaeth

Mae hyn yn golygu cymryd camau i atal ymddygiad anghyfreithlon o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010 rhag digwydd yn y practis meddyg teulu.

Er enghraifft, gallai eich practis greu polisi sy'n nodi ymrwymiad y practis i gydraddoldeb, a chyfrifoldebau staff i adlewyrchu'r ymrwymiadau hynny wrth ymdrin â'r cyhoedd. Gallai hyn gynnwys ymrwymiad i ddarparu dewisiadau hygyrch nad ydynt yn ddigidol yn lle gwasanaethau sydd wedi’u digideiddio a sicrhau bod staff yn cael eu hyfforddi i gynnig dewisiadau amgen i gleifion.

2. Hyrwyddo cyfle cyfartal rhwng pobl sy'n rhannu nodwedd warchodedig berthnasol a'r rhai nad ydynt yn ei rhannu

Mae'r nod hwn yn golygu:

• dileu neu leihau anfanteision sy'n gysylltiedig â nodwedd warchodedig

• cymryd camau i ddiwallu anghenion gwahanol pobl â nodweddion gwarchodedig gwahanol

• annog pobl sy'n rhannu nodwedd warchodedig i gyfranogi'n llawn lle mae eu cyfranogiad yn anghymesur o isel

Mae llawer o ffyrdd y gall practisau meddygon teulu gymryd camau i ddiwallu anghenion gwahanol pobl â nodweddion gwarchodedig gwahanol. Er enghraifft, gallai hyn gynnwys meddygfa yn sefydlu grŵp defnyddwyr cleifion anabl i ganfod eu barn am system ymgynghori ar-lein arfaethedig. Gallai hyn helpu'r feddygfa i gyflawni ei dyletswydd gadarnhaol i wneud addasiadau rhesymol ar gyfer pobl anabl.

3. Meithrin perthynas dda rhwng pobl sydd â nodwedd warchodedig berthnasol a'r rhai nad oes ganddynt nodwedd warchodedig

Mae hyn yn golygu rhoi sylw dyledus i'r angen i fynd i'r afael â rhagfarn a hybu dealltwriaeth. Er enghraifft, gallech arddangos deunydd sy'n cyflwyno cleifion niwroamrywiol mewn ffordd gadarnhaol.

Mae angen i'r rhai sy'n gwneud penderfyniadau mewn practisau meddygon teulu gael digon o wybodaeth i gydymffurfio â'r ddyletswydd. Os nad oes ganddynt ddigon o wybodaeth, rhaid iddynt ei chael.

Mae'r math o wybodaeth sydd angen ei chasglu yn dibynnu ar y penderfyniad neu'r polisi sy'n cael ei wneud. Gallai gynnwys casglu tystiolaeth am brofiad cleifion sy’n rhannu nodwedd warchodedig er mwyn deall eu hanghenion wrth ddefnyddio gwasanaethau’r GIG.

Gallwch gael tystiolaeth gan ddefnyddio:

• cofnodion cleifion dienw
• data perthnasol gan gyrff comisiynu
• mecanweithiau ymgysylltu â chleifion

Trwy ddefnyddio'r PSED, gall eich practis dargedu gweithredu ar anghydraddoldebau iechyd. Mae'n darparu methodoleg i fynd i'r afael â heriau cydraddoldeb mewn ffordd gymesur ac effeithiol.

Mae yna hefyd adnoddau a all eich helpu i lenwi unrhyw fylchau yn eich data. Gallai hyn gynnwys ein Monitor Cydraddoldeb a Hawliau Dynol, yn ogystal â data ac adroddiadau gan y GIG, arolygiaethau iechyd, ombwdsmyn a rheoleiddwyr.

Mae’n arfer da cadw cofnod o sut y gwnaethoch gydymffurfio â’r PSED, er enghraifft, drwy greu cofnod ysgrifenedig.

Gall gwneud hynny helpu eich penderfynwyr i wneud penderfyniadau polisi gwybodus a thryloyw a rheoli gofynion y ddyletswydd. Mae’n debygol iawn y gallai cadw cofnodion o’r fath fod yn ddefnyddiol hefyd os caiff penderfyniad eich sefydliad ei herio. I wneud hyn, rydym yn argymell eich bod yn darllen ein canllawiau, Sut i ystyried cydraddoldeb wrth lunio polisïau: Canllaw 10 cam i gyrff cyhoeddus yn Lloegr. Mae'r canllawiau hyn hefyd yn berthnasol i bractisau meddygon teulu yng Nghymru, sydd â chanllawiau wedi'u hanelu at awdurdodau cyhoeddus ond nid practisau meddygon teulu.

Adlewyrchir egwyddorion y PSED mewn safonau arolygu gofal iechyd. Gall mabwysiadu dulliau sy’n bodloni tri nod y Ddyletswydd felly eich helpu i gydymffurfio â’r safonau arolygu hyn, wrth ddatblygu a hyrwyddo cydraddoldeb yn eich ymarfer.

Er enghraifft, yn Lloegr, mae’r PSED yn cyd-fynd â datganiadau ansawdd allweddol yn fframwaith asesu sengl y Comisiwn Ansawdd Gofal (CQC). Mae'r CQC yn defnyddio'r datganiadau ansawdd yn eu harolygiadau o bractisau meddygon teulu. Dau ddatganiad arbennig o berthnasol yw:

• tegwch mewn mynediad
• tegwch mewn profiadau a chanlyniadau

Yng Nghymru, mae nodau’r PSED hefyd yn cael eu hadlewyrchu yn Safonau Ansawdd Iechyd a Gofal 2023, yn enwedig yn y safonau ‘cyfiawn’, ‘sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn’, ‘amserol’ a ‘diwylliant’.

I gael rhagor o wybodaeth am y PSED, darllenwch ein canllawiau technegol ar gyfer Cymru a Lloegr.