Hyrwyddo cyfle cyfartal: canllawiau i ysgolion

Wedi ei gyhoeddi: 1 Awst 2022

Diweddarwyd diwethaf: 1 Awst 2022

Ar y dudalen hon

Tudalennau yn y canllaw hwn

Gwybodaeth berthnasol

I ba wledydd mae hyn yn berthnasol?

  • Lloegr

Gall rhai grwpiau o bobl sy'n rhannu nodwedd warchodedig , megis hil neu anabledd, brofi anfantais arbennig neu fod ag anghenion penodol. Mae Dyletswydd Cydraddoldeb y Sector Cyhoeddus (PSED) yn golygu bod yn rhaid i awdurdodau cyhoeddus (gan gynnwys ysgolion) ystyried a ddylent gymryd camau i ddiwallu’r anghenion hyn neu leihau anghydraddoldeb.

Mae Deddf Cydraddoldeb 2010 yn dweud y dylai awdurdodau cyhoeddus feddwl am yr angen i:

Dileu neu leihau anfanteision a brofir gan bobl oherwydd eu nodwedd warchodedig

Enghraifft -

Mae ysgol wedi cael gwybod nad oes gan ddisgyblion o’r gymuned Teithwyr Gwyddelig leol fynediad i’r rhyngrwyd gartref. Mae’r ysgol yn gwneud yn siŵr bod disgyblion yn gallu cyrchu’r gwaith mewn fformat arall.

Cymryd camau i ddiwallu anghenion pobl sy’n rhannu nodwedd warchodedig

Enghraifft -

Mae ysgol sydd wedi'i lleoli mewn ardal lle mae cyfran sylweddol o ddisgyblion yr ysgol yn Iddewon yn penderfynu peidio â chynnal perfformiad ar nos Wener.

Annog cyfranogiad pobl sy'n rhannu nodwedd warchodedig pan fo cyfranogiad yn anghymesur o isel

Enghraifft -

Mae ysgol yn nodi bod bechgyn yn llawer llai tebygol o gymryd rhan mewn dosbarthiadau celfyddydol o gymharu â merched. Mae'n penderfynu y bydd yn gwneud cynlluniau i annog mwy o fechgyn i ymuno â'r dosbarthiadau hyn.

Beth ddylai ysgolion ei wneud

Gall y PSED atgoffa ysgolion nad yw cydraddoldeb o reidrwydd yn ymwneud â thrin pob disgybl yn yr un ffordd. Mae’n ymwneud â datblygu gwahanol strategaethau i ddiwallu anghenion amrywiol disgyblion. Dylid monitro'r strategaethau hyn hefyd i ganfod sut maent yn gweithio.

Dylai ysgolion ystyried sut y gall pob penderfyniad, cam gweithredu a pholisi effeithio ar ddisgyblion â nodweddion gwarchodedig gwahanol. Gall hyn helpu i nodi beth yw eu blaenoriaethau.

Mae hyrwyddo cyfle cyfartal yn annog ysgolion i ystyried sut i gynyddu cyfranogiad eu disgyblion â nodweddion gwarchodedig gwahanol mewn meysydd o fywyd ysgol lle mae’n anghymesur o isel. Mae hyn yn ymestyn y tu hwnt i'r cwricwlwm i feysydd o weithgareddau'r ysgol megis trefnu cyfleoedd profiad gwaith.

Tri chwestiwn i'w hateb

Wrth greu polisi newydd, gweithredu neu wneud penderfyniad, efallai y bydd yn ddefnyddiol i chi ateb y tri chwestiwn hyn:

  1. A yw hyn yn dileu neu'n lleihau anfanteision a ddioddefir gan ddisgyblion â nodweddion gwarchodedig penodol?
  2. A fydd hyn yn effeithio ar wahanol grwpiau o ddisgyblion yn wahanol? Os 'ydi' beth fyddwch chi'n ei wneud i sicrhau nad oes neb dan anfantais?
  3. A oes unrhyw ffordd y gallwch annog y grwpiau hyn o ddisgyblion i ymwneud mwy â'r ysgol neu greu cyfleoedd iddynt na fyddent yn eu mwynhau fel arall?

Casglu a defnyddio gwybodaeth a data

Lle bo’n briodol, dylai ysgolion ofyn i ddisgyblion ddweud wrthynt am eu profiadau o weithgareddau ysgol. Mae hon yn ffordd dda o ddeall anghenion gwahanol nodweddion gwarchodedig fel eu bod yn cael eu hystyried a chreu profiadau cadarnhaol i'r grwpiau hyn.

Enghraifft o arfer da: llunio a diwygio polisïau

Mae ysgol uwchradd yn penderfynu adolygu ei pholisi llythrennedd. Corff llywodraethu’r ysgol sy’n gyfrifol am oruchwylio gweithrediad y polisi newydd.

Mae'n dadansoddi ei ddata ar ganlyniadau TGAU Saesneg yng Nghyfnod Allweddol 4 ac yn darganfod bod bwlch sylweddol yn agor rhwng bechgyn a merched. Mae'r pennaeth yn gofyn i'r rhai sy'n datblygu'r polisi ystyried y bwlch hwn. Wrth wneud hynny ni ddylent ddiystyru anghenion merched sydd hefyd ar ei hôl hi o ran Saesneg. O ganlyniad, mae’r ysgol yn penderfynu rhoi cynnig ar amrywiaeth o bethau, gan gynnwys:

  • gwahodd awduron gwrywaidd i ymweld â'r ysgolion a thrafod eu gwaith
  • datblygu gwersi Saesneg sy'n chwalu stereoteipiau a chamsyniadau am fechgyn (er enghraifft, nad oes ganddynt ddiddordeb yn y celfyddydau neu lwyddiant academaidd).

Mae’r gweithgareddau hyn wedi’u cynnwys yng nghynllun datblygu’r ysgol er mwyn i’r pennaeth allu adrodd i gorff llywodraethu’r ysgol ar eu cynnydd.

Enghraifft o gyfraith achos: gwneud penderfyniadau am gyllidebau

Roedd awdurdod lleol wedi lleihau’r gyllideb ysgol ar gyfer anghenion addysgol arbennig ac anabledd heb gynnal ymgynghoriad yn gyntaf. Canfu llys ei fod wedi torri'r PSED (torri'r gyfraith).

Er mwyn i'r awdurdod lleol gydymffurfio â'r PSED roedd angen iddo ddangos ei fod wedi ystyried yn ymwybodol (gan roi sylw dyledus i) gydraddoldeb ei ddisgyblion. Roedd yr awdurdod lleol wedi bod dan ddyletswydd i gasglu mwy o wybodaeth a deall effaith ei benderfyniad ar ddisgyblion anabl a disgyblion ag anghenion addysgol arbennig.

Enghraifft o arfer da: gwneud defnydd effeithiol o ddata a gwybodaeth

Mae ysgol gynradd yn gweld o’i data perfformiad ar-lein bod lefelau cyflawniad disgyblion anabl yn is na’r ffigurau cenedlaethol. Maent hefyd yn sylweddol is na'r rhai mewn ysgolion cymharol.

Mae’r ysgol yn ceisio gwella profiadau dysgu ei disgyblion anabl er mwyn helpu i gau bylchau cyrhaeddiad. Mae aelodau o'r uwch dîm arweinyddiaeth a staff yn ymgynghori â disgyblion anabl a'u rhieni i gael dealltwriaeth fanylach o anghenion, galluoedd a dyheadau disgyblion.

Mae staff yn cyfuno'r wybodaeth hon gyda'u data academaidd ar ddisgyblion i gynllunio cyfres o fentrau ar gyfer disgyblion ag anghenion addysgol arbennig a/neu anableddau (SEND). Mae’r ysgol yn penderfynu y bydd yn:

  • sicrhau bod pob disgybl anabl yn cael yr addasiadau rhesymol sydd eu hangen arnynt
  • rhoi hyfforddiant a chefnogaeth i staff
  • monitro llwyddiant y fenter trwy gasglu adborth gan rieni a disgyblion ac olrhain cynnydd unigol.

Mae’r astudiaeth achos ganlynol yn dangos sut y gallwch wneud gwelliannau yn eich ysgol drwy wahanu (dadgyfuno) eich data yn ôl nodweddion gwarchodedig gwahanol.

Enghraifft o arfer da: gwella gyrfaoedd a dilyniant

Mae ysgol ramadeg uwchradd yn edrych ar ei gwybodaeth am yr hyn y mae eu bechgyn a'u merched yn ei wneud ar ôl iddynt orffen yr ysgol. Mae'n canfod mai ychydig o ferched sy'n mynd i yrfaoedd gwyddonol neu dechnegol neu'n gweithio mewn crefftau (sef 'gwahanu galwedigaethol' neu stereoteipio swydd). Mae hefyd yn darganfod nad yw llawer o fechgyn a merched o grŵp hiliol penodol yn dewis pynciau peirianneg. Mae'n canfod bod gwahaniaethau trawiadol rhwng y dewisiadau a wneir gan y grŵp hil hwn ac eraill.

O ganlyniad, mae’r ysgol:

  • yn dechrau cynnal sesiynau blasu ym mlwyddyn naw i bob disgybl
  • yn gwahodd siaradwyr gwrywaidd a benywaidd sydd wedi gwneud dewisiadau gyrfa anhraddodiadol i rannu eu profiadau gyda disgyblion.

Mae'r ysgol yn monitro ei chynnydd trwy gasglu gwybodaeth newydd. Mae arwyddion cynnar yn dangos bod merched a disgyblion o'r grŵp hil hwn bellach yn fwy tebygol o ystyried opsiynau gyrfa nad ydynt yn stereoteipio a dewis pynciau gwyddonol a thechnegol.

Defnyddio gweithredu cadarnhaol i hybu cyfle cyfartal

Gall gweithredu cadarnhaol helpu ysgolion i gyflawni eu rhwymedigaethau PSED, yn enwedig yr angen i hybu cyfle cyfartal.

Gall ysgolion gymryd camau cadarnhaol i gefnogi disgyblion sy’n rhannu nodweddion gwarchodedig os oes ganddynt reswm i feddwl bod y disgyblion hynny:

  • yn profi anfantais oherwydd eu nodwedd warchodedig
  • ag anghenion sy'n wahanol i'r rhai nad ydynt yn rhannu'r nodwedd honno
  • cymryd rhan yn llai aml mewn gweithgaredd o gymharu â disgyblion heb y nodwedd honno.

Nid yw gweithredu cadarnhaol yn ofyniad, ond gall ganiatáu i ysgolion gymryd camau cymesur i leihau neu ddileu'r anfanteision a wynebir gan grwpiau penodol o fyfyrwyr.

Mae canllawiau'r Adran Addysg ar y Ddeddf Cydraddoldeb a Phennod 7 o'n Canllawiau Technegol i ysgolion yn Lloegr yn cynnwys rhagor o wybodaeth ac enghreifftiau o weithredu cadarnhaol.

Diweddariadau tudalennau

Cyhoeddwyd

1 Awst 2022

Diweddarwyd diwethaf

1 Awst 2022

Tudalennau cysylltiedig ar y wefan hon

Atal gwahaniaethu ar sail gwallt mewn ysgolion

Gwybodaeth berthnasol ar wefannau eraill

Canllawiau statudol yr Adran Addysg ar Addysg Cydberthnasau, Addysg Cydberthyna…