Dileu gwahaniaethu, aflonyddu ac erledigaeth: canllawiau i ysgolion

Mae’r ddyletswydd cydraddoldeb cyffredinol yn esbonio’r hyn y mae angen i ysgolion ei feddwl cyn gwneud penderfyniadau arwyddocaol ac ystyried polisïau a gweithdrefnau newydd. Mae angen i ysgolion ystyried a yw'r polisi neu'r penderfyniad yn debygol o arwain at wahaniaethu yn erbyn disgyblion â nodweddion gwarchodedig.

Mae ein canllawiau technegol ar ddyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus: Lloegr yn cynnwys diffiniadau o:

• gwahaniaethu uniongyrchol ac anuniongyrchol
• aflonyddu, erledigaeth
• addasiadau rhesymol
• gwahaniaethu yn deillio o anabledd

Dylai ysgolion ddefnyddio’r PSED wrth wneud penderfyniadau, gan gynnwys am weithgareddau ysgol, i nodi beth sydd ei angen ar ddisgyblion. Dylid pwyso a mesur anghenion disgyblion yn erbyn blaenoriaethau eraill yr ysgol.

Ffordd arall y gall ysgolion ddileu gwahaniaethu yw drwy adolygu eu polisïau a’u harferion a gwneud yn siŵr eu bod yn cydymffurfio â Deddf Cydraddoldeb 2010.

Er enghraifft, efallai y bydd gan ysgolion bolisïau neu reolau penodol yn ymwneud â gwallt neu steiliau gwallt a allai arwain at wahaniaethu anuniongyrchol anghyfreithlon yn erbyn disgyblion â nodweddion gwarchodedig penodol, er enghraifft:

• hil
• crefydd neu gred
• rhyw
• anabledd
• cyfeiriadedd rhywiol
• ailbennu rhywedd

Gallwch ddod o hyd i wybodaeth fanwl a mwy o enghreifftiau ar wahaniaethu yn ymwneud â gwallt yn yr adnoddau canlynol:

• ein harweiniad ar atal gwahaniaethu ar sail gwallt mewn ysgolion
• ein hofferyn gwneud penderfyniadau i gefnogi arweinwyr ysgol wrth ddrafftio ac adolygu polisïau perthnasol
• esboniwr fideo a fideo astudiaeth achos i godi ymwybyddiaeth o wahaniaethu anuniongyrchol ar sail hil mewn ysgolion a'r hyn y dylid ei wneud i'w atal.

Mae Deddf Cydraddoldeb 2010 yn gwahardd ysgolion rhag gwahaniaethu yn erbyn disgyblion yn ystod y broses wahardd. Rhaid i ysgolion ystyried y ddyletswydd cydraddoldeb gyffredinol wrth wneud penderfyniadau am ddisgyblaeth a gwaharddiadau. Dylent fod yn ofalus i beidio â gwneud rhagdybiaethau a allai arwain at wahaniaethu anghyfreithlon.

Er mwyn dileu gwahaniaethu, rydym yn annog ysgolion i ddadansoddi, monitro, adolygu a chyhoeddi eu data nad ydynt yn gyfrinachol am y modd y maent yn defnyddio gwaharddiadau dros dro a pharhaol. Mae hyn er mwyn sicrhau nad yw disgyblion â nodweddion gwarchodedig penodol yn cael eu heffeithio gan waharddiadau yn anghymesur.

Mae'r Ddeddf Cydraddoldeb hefyd yn dweud bod yn rhaid i ysgolion wneud addasiadau rhesymol ar gyfer disgyblion anabl wrth orfodi disgyblaeth neu waharddiadau. Ni ddylai disgyblion anabl gael eu rhoi dan anfantais sylweddol i'w cyd-ddisgyblion nad ydynt yn anabl oherwydd polisi gwahardd ysgol neu gamau disgyblu. Er enghraifft, efallai y bydd angen i chi addasu eich sancsiwn disgyblu neu ddefnyddio un arall.

Gallwch ddod o hyd i wybodaeth ychwanegol yn ein harweiniad ar waharddiadau.