Rheoleiddiwr cydraddoldeb yn agor ymgynghoriad ar y Cod Ymarfer wedi'i ddiweddaru 

Mae’r Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol (EHRC) heddiw wedi lansio ymgynghoriad ar ei God Ymarfer wedi’i ddiweddaru ar gyfer gwasanaethau, swyddogaethau cyhoeddus a chymdeithasau.

Mae'r Cod Ymarfer yn nodi'r camau y dylid eu cymryd i sicrhau na wahaniaethir yn erbyn pobl. Mae wedi’i ddiweddaru i ymgorffori canllawiau technegol y Comisiwn ar wahaniaethu ar sail oed (a gyhoeddwyd yn wreiddiol ym mis Mawrth 2016) ac i adlewyrchu’r ddealltwriaeth gyfreithiol a nodir yng nghanllaw gwasanaethau un rhyw yr EHRC (cyhoeddwyd Ebrill 2022). 

Mae'r Cod wedi'i ddiweddaru bellach hefyd yn adlewyrchu datblygiadau sylweddol mewn deddfwriaeth a chyfraith achosion ers iddo gael ei gyhoeddi gyntaf yn 2011. Mae'r datblygiadau hyn yn cynnwys cyfraith achosion sy'n ymwneud â'r diffiniad o anabledd a'r trothwy ar gyfer cred athronyddol i'w hamddiffyn o dan y Ddeddf Cydraddoldeb.

Mae’r EHRC yn gyfrifol am gynnal a gorfodi’r Ddeddf Cydraddoldeb. Mae canllawiau diduedd y rheoleiddiwr cydraddoldeb yn helpu sefydliadau ac unigolion i gydymffurfio â’r gyfraith.

Bydd yr ymgynghoriad ar y Cod Ymarfer wedi’i ddiweddaru yn helpu i sicrhau ei fod yn gywir ac yn hygyrch, yn rhoi eglurder i ddarparwyr gwasanaethau, cyrff cyhoeddus a chymdeithasau ar eu dyletswyddau o dan y Ddeddf Cydraddoldeb, ac yn eu helpu i roi’r Cod ar waith.

Dywedodd Cadeirydd y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol, y Farwnes Kishwer Falkner:

Mae’r Cod Ymarfer yn esbonio sut mae Deddf Cydraddoldeb 2010 yn gweithio mewn perthynas â darparu gwasanaethau, swyddogaethau cyhoeddus a chymdeithasau. Mae’n cymhwyso’r cysyniadau cyfreithiol yn y Ddeddf i sefyllfaoedd bob dydd, gydag enghreifftiau ymarferol i ddangos sut y gellir defnyddio’r gyfraith i ddiogelu cydraddoldeb.

Bydd hyn yn cynorthwyo llysoedd a thribiwnlysoedd wrth ddehongli’r Ddeddf Cydraddoldeb, a hefyd yn cefnogi cyfreithwyr, cynghorwyr cyfreithiol, cynrychiolwyr undebau llafur, adrannau adnoddau dynol ac eraill sydd angen cynghori ar y gyfraith.

Drwy ei ymgynghoriad, mae’r EHRC yn ceisio mewnbwn gan gynghorwyr proffesiynol, yn ogystal â’r rhai sy’n defnyddio’r Cod Ymarfer. Mae’n gofyn am farn ynghylch pa mor hawdd yw’r Cod wedi’i ddiweddaru i’w ddeall ac a yw ei ddehongliad o newidiadau i’r gyfraith a’i heffeithiau cysylltiedig wedi’u mynegi’n glir. 

Mae’r ymgynghoriad ar ddiweddariadau i God Ymarfer statudol y Comisiwn yn agored i bawb a daw i ben ar 3 Ionawr 2025.

Mae nifer o ddiwygiadau technegol wedi’u gwneud i’r Cod Ymarfer, yn bennaf lle bu newid neu eglurhad yn y gyfraith ers cyhoeddi’r Cod gwreiddiol.

Mae diweddariadau allweddol yn cynnwys:

• Pwy sydd â hawliau (pennod 2): Mae’r bennod hon wedi’i diweddaru i ymgorffori canllawiau technegol y Comisiwn ar wahaniaethu ar sail oed. Mae hefyd yn adlewyrchu'n fwy cywir y sefyllfa ar anabledd, cred, ailbennu rhywedd a hil, yn dilyn datblygiadau ers cyhoeddi'r Cod Ymarfer gwreiddiol. Mae’r datblygiadau hyn yn cynnwys cyfraith achosion sy’n ymwneud â’r diffiniad o anabledd, yn ogystal â’r trothwy ar gyfer diogelu cred athronyddol o dan y Ddeddf. 
• Gwahaniaethu uniongyrchol ac anuniongyrchol (penodau 4 a 5): Mae'r penodau hyn wedi'u diweddaru i ymgorffori canllawiau technegol y Comisiwn ar wahaniaethu ar sail oed. Maent hefyd yn diweddaru'r sefyllfa bresennol o ran cymaryddion, gwahaniaethu oherwydd beichiogrwydd a mamolaeth, gwahaniaethu trwy gysylltiad, a gwahaniaethu anuniongyrchol, yn dilyn datblygiadau mewn deddfwriaeth a chyfraith achosion. Mae’r datblygiadau hyn yn cynnwys cyfraith achosion yn ymwneud â gwahaniaethu anuniongyrchol ‘cyffredin’, a darpariaethau statudol newydd sy’n cyflwyno ‘un anfantais’ gwahaniaethu anuniongyrchol (adran 19A). 
• Gweithredu Cadarnhaol (pennod 10): Mae'r bennod hon wedi'i hailstrwythuro a'i golygu i egluro'r gofynion cyfreithiol ar gyfer gweithredu cadarnhaol yn gliriach.
• Eithriadau (pennod 13): Mae'r bennod hon wedi'i diweddaru'n sylweddol er eglurder a chysondeb. Mae bellach yn adlewyrchu newidiadau deddfwriaethol mewn perthynas â phriodasau o’r un rhyw (Deddf Priodas (Cyplau o’r Un Rhyw) 2013) a phartneriaethau sifil (Rheoliadau Partneriaeth Sifil (Cyplau o Rhyw Cyferbyniol) 2019). Mae hefyd wedi’i ddiweddaru yn unol â chanllawiau’r EHRC ar ddarparwyr gwasanaethau un rhyw ac ar wahân, ac i ymgorffori nifer o eithriadau oed-benodol sydd wedi’u cynnwys yn ei ganllawiau technegol ar wahaniaethu ar sail oed. 
• Gorfodi (pennod 14): Mae'r bennod hon wedi'i diweddaru yn unol â newidiadau deddfwriaethol ers y Cod Ymarfer gwreiddiol, gan gynnwys diddymu darpariaethau penodol sy'n ymwneud â chymodi ac â gweithdrefn holiadur ffurfiol. Mae’r bennod hefyd wedi’i diwygio drwyddi draw i adlewyrchu gwahaniaethau mewn terminoleg a gweithdrefnau sy’n gymwys yn yr Alban, yn ogystal â Chymru a Lloegr.