Cŵn cymorth: Canllaw i bob busnes a darparwyr gwasanaeth

Mae'r canllaw hwn ar eich cyfer chi os:

• rydych yn cynnig gwasanaeth i aelodau’r cyhoedd, p’un ai am dâl ai peidio,
• rydych yn rhedeg busnes preifat

Mae’n egluro beth yw eich dyletswyddau cyfreithiol i gynorthwyo perchnogion cŵn o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010, a sut y gallwch eu bodloni. Yn aml nid oes unrhyw gost ychwanegol i chi.

Mae'r canllawiau hyn yn ymdrin â Rhan 3 Deddf Cydraddoldeb 2010 (Gwasanaethau a Swyddogaethau Cyhoeddus), ond nid Rhan 12 (Personau anabl: trafnidiaeth) neu Ran 4 (Safleoedd).

Nid anifeiliaid anwes yw cŵn cymorth. Maent yn gymorth i ddarparu cefnogaeth neu gymorth ychwanegol i berson anabl.

Mae miloedd o bobl anabl yn dibynnu ar gi cymorth i'w helpu gyda gweithgareddau o ddydd i ddydd ond mae llawer o bobl yn eu cymryd yn ganiataol. Nid pobl ddall yn unig sy'n cael help cŵn cymorth.

Mae cŵn cymorth hefyd yn cael eu hyfforddi i helpu pobl ag anawsterau clyw, epilepsi, clefyd siwgr, problemau symudedd corfforol a mwy. Mae cŵn cymorth yn gwneud amrywiaeth o dasgau ymarferol i bobl yn ogystal â chefnogi eu hannibyniaeth a’u hyder.

A yw’r canllawiau hyn yn cwmpasu cŵn fel anifeiliaid cymorth emosiynol?

Nid yw anifeiliaid cymorth emosiynol (ESAs) wedi’u diffinio yn Neddf Cydraddoldeb 2010 . Mae'n ofynnol i ddarparwyr gwasanaethau wneud addasiadau rhesymol ar gyfer pobl anabl. Yn dibynnu ar y ffeithiau a’r amgylchiadau penodol ym mhob achos, gall fod yn addasiad rhesymol i roi mynediad i Lwfans Cyflogaeth a Chymorth person anabl. Dylai darparwyr gwasanaethau ddatblygu polisi sy'n gynhwysol ac sy'n caniatáu ystyried amgylchiadau unigol.

A yw cŵn cymorth wedi'u hyfforddi?

Mae'r rhan fwyaf o gŵn cymorth yn debygol o fod wedi'u hyfforddi'n drylwyr. Mae hyn yn golygu:

• y bydd yn debygol o eistedd neu'n gorwedd yn dawel ar y llawr wrth ymyl eu perchennog
• y bydd yn annhebygol o grwydro'n rhydd o gwmpas y safle
• y bydd yn annhebygol o faeddu mewn man cyhoeddus

Er nad oes gofyniad cyfreithiol i gi cymorth gael ei hyfforddi, mae'r rhan fwyaf yn debygol o gael eu hyfforddi naill ai gan eu perchennog neu gan sefydliad arbenigol.

Gall cŵn cymorth hefyd gael eu hyfforddi gan berchnogion. Mae'r perchennog yn dewis ei gi ei hun i gyd-fynd â'i ofynion ei hun.

Sut gallaf adnabod ci cymorth?

Gall cwn cymorth fod yn hawdd eu hadnabod trwy harnais neu siaced, fodd bynnag, nid yw'r gyfraith yn ei gwneud yn ofynnol i'r ci wisgo harnais neu siaced i'w adnabod fel ci cymorth.
Bydd rhai defnyddwyr cŵn cymorth, ond nid pob un, yn cario llyfr adnabod yn rhoi gwybodaeth am y ci cymorth a'r sefydliad hyfforddi (os yw'n berthnasol), ynghyd â gwybodaeth ddefnyddiol arall. Eto, nid yw hyn yn ofyniad cyfreithiol ac ni ddylid gwrthod gwasanaeth i ddefnyddwyr cŵn cymorth dim ond oherwydd nad oes ganddynt lyfr adnabod.

Gall pobl anabl sy'n defnyddio cŵn cymorth brofi gwahaniaethu os yw siopau, bwytai a busnesau eraill gwrthwynebu dod â chŵn cymorth i'w heiddo. Os bydd hyn yn digwydd, yr effaith yw atal y person anabl rhag cael y cyfle i brynu nwyddau neu ddefnyddio gwasanaethau yn y ffordd y mae pobl eraill yn ei wneud.

Ymhlith y canlyniadau posibl mae colli busnes gwerthfawr a pheryglu hawliadau o wahaniaethu ar sail anabledd, a allai arwain at iawndal ariannol.

Diffinnir anabledd gan Ddeddf Cydraddoldeb 2010 fel 'nam corfforol neu feddyliol sy'n cael effaith andwyol sylweddol a hirdymor ar y gallu i gyflawni gweithgareddau arferol o ddydd i ddydd'.

Mae’n anghyfreithlon i ddarparwr gwasanaeth wahaniaethu yn erbyn person anabl yn y ffyrdd canlynol:

Gwahaniaethu uniongyrchol: trin person yn llai ffafriol nag eraill oherwydd eu bod yn anabl neu y canfyddir eu bod yn anabl. Er enghraifft, gwrthod caniatáu mynediad i gwsmeriaid anabl, p'un a oes ganddynt gŵn cymorth ai peidio.

Gwahaniaethu anuniongyrchol: lle mae polisi penodol yn cael effaith waeth ar bobl anabl nag ar bobl nad ydynt yn anabl. Er enghraifft, bydd polisi ‘dim cŵn’ yn cael effaith waeth ar bobl anabl sy’n defnyddio cŵn cymorth a gallai fod yn wahaniaethu anuniongyrchol oni bai y gellir cyfiawnhau’r polisi’n wrthrychol.

Gwahaniaethu sy’n deillio o anabledd: trin rhywun yn anffafriol oherwydd rhywbeth sy’n gysylltiedig â’i anabledd. Er enghraifft, gwrthod yr un lefel o wasanaeth i berson anabl oherwydd bod ganddo gi cymorth.

Methiant i wneud addasiadau rhesymol: lle mae nodwedd ffisegol, darpariaeth neu arfer yn rhoi person anabl o dan anfantais sylweddol mae gan y darparwr gwasanaeth ddyletswydd i gymryd camau rhesymol i osgoi’r anfantais honno. Er enghraifft, yn aml bydd yn rhesymol datgymhwyso polisi ‘dim cŵn’ ar gyfer perchnogion cŵn cymorth a byddai methu â gwneud hynny yn gyfystyr â gwahaniaethu anghyfreithlon.

Aflonyddu ar sail anabledd: trin rhywun mewn ffordd sy’n gwneud iddynt deimlo’n gywilyddus, wedi’u tramgwyddo neu eu diraddio am resymau’n ymwneud â’u hanabledd.

Gwahaniaethu uniongyrchol trwy gysylltiad: trin person a all fod yn anabl neu beidio oherwydd ei gysylltiad â pherson anabl.

Erledigaeth: trin person a allai fod yn anabl neu beidio oherwydd eu bod wedi gwneud cwyn am wahaniaethu neu wedi cefnogi rhywun sydd wedi gwneud cwyn.

Hysbysebion gwahaniaethol: os yw darparwr gwasanaeth yn hysbysebu y bydd yn trin pobl anabl yn anffafriol wrth ddarparu gwasanaeth, bydd hyn yn gyfystyr â gwahaniaethu. Er enghraifft, datgan mewn pamffled nad oes croeso i gŵn cymorth ar y safle.

Triniaeth fwy ffafriol: mae'r gyfraith yn cydnabod yr anfanteision penodol y mae pobl anabl yn eu hwynebu ac felly caniateir trin pobl anabl yn fwy ffafriol na phobl nad ydynt yn anabl mewn perthynas â gwahaniaethu uniongyrchol.

Byddai'n anghyfreithlon gwrthod gwasanaeth i berson anabl sydd â chi cymorth ac eithrio o dan yr amgylchiadau mwyaf eithriadol. Yn y pen draw, dim ond llys all benderfynu a yw gwrthod gwasanaeth yn anghyfreithlon a byddai penderfyniad o'r fath yn dibynnu'n fawr ar ffeithiau ac amgylchiadau penodol yr achos penodol.

Sut y gallaf sicrhau bod cŵn cymorth yn cael eu croesawu i'm busnes?

Sicrhewch fod yr holl staff perthnasol yn ymwybodol bod yn rhaid iddynt ganiatáu mynediad i gŵn cymorth yn y rhan fwyaf o achosion.

Os oes gennych chi lawer o staff sy'n delio â chwsmeriaid, ystyriwch arddangos arwydd bach neu sticer ar y drws neu'r wal wrth y mynedfeydd sy'n dangos bod croeso i gŵn cymorth.

Beth os bydd y ci yn baeddu ar fy safle?

Gan fod cŵn cymorth yn debygol o fod wedi’u hyfforddi, ac yn gyfarwydd â gwahanol amgylcheddau, maent yn annhebygol o faeddu mewn man cyhoeddus. Fodd bynnag, os bydd y ci cymorth yn baeddu ar eich eiddo, mae'n debygol o fod yn afresymol trosglwyddo unrhyw gostau glanhau i'r person anabl.

Mae fy musnes yn gwerthu cynhyrchion bwyd, a oes rhaid i mi ganiatáu cŵn cymorth i mewn?

Dylid caniatáu mynediad i gŵn cymorth i fwytai, caffis, gwestai, siopau bwyd a safleoedd bwyd eraill.

Beth os yw’r ci cymorth yn berygl neu’n niwsans i gwsmeriaid neu staff eraill?

Mae cŵn cymorth yn debygol o fod wedi’u hyfforddi i wneud yn siŵr eu bod bob amser dan reolaeth ac ni fyddant yn niwsans. Er enghraifft, maent yn annhebygol o neidio i fyny. Byddan nhw'n gorwedd wrth draed eu perchennog os bydd y perchennog yn eistedd i fwyta.

Pam ddylwn i ganiatáu i berson anabl ddod â’i gi cymorth gyda nhw?

Mae ci cymorth yn gymorth ategol i berson anabl. Felly, byddai'n anghyfreithlon gwrthod mynediad i berson anabl sydd â chi cymorth ac eithrio o dan yr amgylchiadau mwyaf eithriadol. Yn y pen draw, dim ond llys all benderfynu a yw gwrthod gwasanaeth neu fynediad yn anghyfreithlon. Byddai hyn yn ddibynnol iawn ar ffeithiau ac amgylchiadau penodol yr achos arbennig.

Yn ogystal â chael eu hyfforddi i gyflawni tasgau, gall cŵn cymorth wella hyder pobl anabl sy'n eu defnyddio.

A oes rhesymau diwylliannol neu grefyddol dros wrthod gwasanaeth i berson â chi cymorth?

Mae credoau crefyddol neu ddiwylliannol wedi'u nodi weithiau fel rheswm dros beidio â chael cŵn cymorth. Fodd bynnag, dylai darparwyr gwasanaethau ganiatáu mynediad i gŵn cymorth ac nid yw credoau o'r fath yn amddiffyniad yn erbyn diffyg cydymffurfio. Mae hon yn agwedd sensitif o'r mater mynediad a dylai pawb sy'n gysylltiedig ddefnyddio tact.

Beth os oes gan rywun alergedd i gŵn, neu os gallai fod ganddo/ganddi?

Mae gwrthod caniatáu mynediad i bobl â chŵn cymorth oherwydd y gallai pobl eraill fod ag alergedd i gŵn yn debygol o fod yn wahaniaethu anghyfreithlon ar sail anabledd. Mae hyn oherwydd bod Deddf Cydraddoldeb 2010 yn datgan bod yn rhaid i ddarparwyr gwasanaethau wneud addasiadau rhesymol i bolisïau ar gyfer pobl anabl. Mae hyn yn cynnwys diwygio polisïau 'dim cŵn' a 'dim anifeiliaid anwes' i ganiatáu mynediad i gŵn cymorth.

Os oes person adnabyddadwy ag alergedd i gŵn, yna dylai cyflogwyr a darparwyr gwasanaethau gymryd camau rhesymol i sicrhau nad yw'r person hwnnw'n dod i gysylltiad â chŵn fawr ddim, os o gwbl. Mae camau rhesymol yn annhebygol o gynnwys gwahardd pob ci cymorth.

Assistance Dogs UK

(cynghrair o sefydliadau cŵn cymorth)

Ffôn: 01844 348100